ΜΑΝΟΥΗΛ Α' ΚΟΜΝΗΝΟΣ

Paul Magdalino
Η Αυτοκρατορία του Μανουήλ Α' Κομνηνού
1143-1180

Μετάφραση: Αγλαΐα Κάσδαγλη
Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2008
873 σελ. με 2 α/μ χάρτες

τιμή πανόδετου 56.05 €, τιμή χαρτόδετου 45.86 € / στο βιβλιοπωλείο μας τιμή πανόδετου 44.84 €, τιμή χαρτόδετου 36.68 €


Το βιβλίο αυτό προσεγγίζει και ερμηνεύει, μέσω της μελέτης ενός σημαντικού πολιτικού προσώπου του 12ου αιώνα, το βυζαντινό κράτος σε μια φάση της ιστορίας του καθοριστική για τη μεσαιωνική κυοφορία του Νέου Ελληνισμού. Η εποχή των Κομνηνών ήταν κρίσιμη για τη μετάβαση του Βυζαντίου από την οικουμενική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία της ύστερης αρχαιότητας στα βυζαντινά ή παραβυζαντινά κρατίδια της υστερομεσαιωνικής Ρωμανίας και κατόπιν στην υπόδουλη Ρωμιοσύνη της Τουρκοκρατίας.

Επί της δυναστείας των Κομνηνών, το Βυζάντιο ξεχώρισε οριστικά από τη δυτική Ευρώπη για την ελληνική παιδεία και την ορθόδοξη θρησκεία του. Συγχρόνως όμως, με την κίνηση των Σταυροφόρων και των Ιταλών εμπόρων στην ανατολική Μεσόγειο, υπέστη πολιτικά και οικονομικά την επεκτατική δύναμη της Δύσης, η οποία αποτελούσε απειλή αλλά και ευκαιρία για την ανάκτηση των εδαφών που είχαν καταλάβει οι Τούρκοι, με τους οποίους ωστόσο η συμβίωση γινόταν όλο και στενότερη.

 Η αυτοκρατορία γύρω στο 1150

Αυτές τις ποικίλες και συχνά αντίθετες τάσεις, οι οποίες δεν έμειναν χωρίς απήχηση στη νεοελληνική πραγματικότητα, τις εκπροσωπούσε η εντυπωσιακή μορφή του κορυφαίου αυτοκράτορα της δυναστείας των Κομνηνών, του Μανουήλ Α΄ . Η πολύτροπη πολιτική και η μεγαλοπρεπής αυλή του Μανουήλ, όπως μας τις παραδίδουν με διάφορους τρόπους οι συγγραφείς που τις έζησαν, αναδεικνύουν ένα Βυζάντιο έτοιμο για αλλαγές, όπου κυριαρχούσε, μαζί με τον έντονο γενικό σεβασμό για την ορθόδοξη παράδοση, ένας πολιτισμικός ατομισμός τροφοδοτούμενος από αρχαίες ελληνικές, δυτικές και τουρκοπερσικές επιρροές. Ένας όλο και μεγαλύτερος ορθολογισμός χαρακτηρίζει τις δομές της αυτοκρατορικής γραφειοκρατίας και της αριστοκρατίας, ενώ η εξουσία και οι οικονομικοί πόροι συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο στα χέρια του αυτοκρατορικού κατεστημένου, και ιδίως της αυτοκρατορικής οικογένειας, στην Κωνσταντινούπολη.

Παράλληλα, η αστική κοινωνία εκτός της αυτοκρατορικής οικογένειας γίνεται όλο και πιο σύνθετη και εκλεπτυσμένη, η Εκκλησία αποκτά όλο και πιο έντονα το χαρακτήρα επαγγελματικού οργανισμού και η εγγράμματη ελίτ επιβάλλει όλο και περισσότερο τη δική της ρητορική παιδεία ως βάση της εθνικής Ορθοδοξίας. Μέσα σε αυτό το κλίμα πρέπει να διαβαστεί η τεράστια παραγωγή ρητορικών κειμένων που υμνούν τον Μανουήλ, τα οποία τροφοδότησαν όλες τις μεταγενέστερες αντιλήψεις για τη βασιλεία του.

«…Η αυτοκρατορία του Μανουήλ Κομνηνού ήταν μια σύνθεση της πολιτικής κοινωνίας που βρισκόταν στην ακμή της τον 11ο αιώνα και του μιλιταρισμού της αριστοκρατίας που ήταν απαραίτητος για να διατηρηθεί ακέραιη η αυτοκρατορία. Ο ίδιος ο Μανουήλ ήταν από τα πιο εντυπωσιακά «προϊόντα» της σύνθεσης αυτής. Ήταν επίσης προϊόν της βαρυσήμαντης απόφασης του Αλεξίου να εμπλέξει τη Δύση στην αναγέννηση της αυτοκρατορίας. Διότι η βυζαντινή κοινωνία αναπτυσσόταν όχι μόνο παράλληλα με τη Δύση, αλλά και ανταποκρινόμενη στην εξάπλωση της λατινικής Ευρώπης στην ανατολική Μεσόγειο. Ο Μανουήλ ήταν ο αυτοκράτορας που έφερε αυτή την αντίδραση στη λογική, αναγκαία κατάληξή της, προσαρμόζοντας την αυτοκρατορική πολιτική στις προσδοκίες των Λατίνων, και συγχρόνως διατηρώντας μια αυτοκρατορική αξιοπρέπεια που να μπορούν να τη σεβαστούν οι υπήκοοί του…».

Άλλα βιβλία των εκδόσεων του ΜΙΕΤ με θέμα το βυζάντιο:

Paule Lemerie, Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός
Αγγελική Λαΐου-Θωμαδάκη, Η αγροτική κοινωνία στην ύστερη βυζαντινή εποχή
Herbert Hunger, Βυζαντινή λογοτεχνία, τόμοι Α΄, Β΄, Γ΄
Cyril Mango, Βυζάντιο: Η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης
Hans-Georg Beck, Ιστορία της βυζαντινής δημώδους λογοτεχνίας
Hans-Georg Beck, Η βυζαντινή χιλιετία
Διονυσία Παπαχρυσάνθου, Ο αθωνικός μοναχισμός
Nicolas Svoronos, Les Nouvelles des empereurs macecedoniens
John J. Yiannias (επιμ.), Η βυζαντινή παράδοση μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης
Spiros Vryonis Jr., Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού της Μικράς Ασίας και η διαδικασία του εξισλαμισμού
A. P. Kazhdan / Ann Wharton Epstein, Αλλαγές στον βυζαντινό πολιτισμό κατά τον 11ο και τον 12ο αιώνα
Alan Harvey, Οικονομική ανάπτυξη στο Βυζάντιο (900-1200)
Gilbert Dargon, Η γέννηση μιας πρωτεύουσας. Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της (330-451)
Πολύμνια Αθανασιάδη, Ιουλιανός. Μια βιογραφία
Αριστείδης Παπαδάκης / John Meyendorff, Η χριστιανική Ανατολή και η άνοδος του Παπισμού
Αγγελική Ε. Λαΐου (επιμ.), Οικονομική ιστορία του Βυζαντίου (7ος -15ος αιώνας), τόμοι Α'-Γ '

Philip Grierson, Βυζαντινή νομισματοκοπία

Σημ. Εκτενής παρουσίαση των βιβλίων στην ιστοσελίδα του ΜΙΕΤ: www.miet.gr