ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Το ελληνικό παιχνίδι Διαδρομές στην ιστορία του

Επιμέλεια: Κλειώ Γκουγκουλή, Δέσποινα Καρακατσάνη
Κείμενα: Ηλίας Αναγνωστάκης, Μαρία Αργυριάδη,
Κλειώ Γκουγκουλή, Δέσποινα Καρακατσάνη,
Σπύρος Κυπριώτης, Άννα Λαμπροπούλου,
Χρήστος Μπουλιώτης, Βίκυ Πάτσιου, Μάνος Χαριτάτος.
Αθήνα, Μορφωτικο Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης-Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο 2008, 359 σελ. με 372 έγχρωμες και α/μ εικόνες, τιμή: 66.24 € / στο βιβλιοπωλείο μας 52.99 € 


Ειδικοί ερευνητές αρχαιολόγοι, βυζαντινολόγοι, επιμελητές μουσειακών συλλογών, συλλέκτες, ιστορικοί της λογοτεχνίας, ανθρωπολόγοι και ιστορικοί παρουσιάζουν στο βιβλίο αυτό μερικές από τις κοινωνικές και πολιτισμικές όψεις των παιχνιδιών στην Ελλάδα, φωτίζοντας παράλληλα ορισμένες ιστορικές τους διαδρομές. Οι σταθμοί που αναδεικνύονται στην περιήγηση των παιχνιδιών στο χρόνο, ως αποτέλεσμα των ειδικών ενδιαφερόντων των συγγραφέων, είναι η αρχαιότητα, οι πρώιμοι και μέσοι βυζαντινοί χρόνοι και η νεότερη εποχή από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι σήμερα, με έμφαση στους δύο τελευταίους αιώνες. Καταγράφονται τα πρώτα βήματα της εγχώριας βιοτεχνικής και βιομηχανικής παραγωγής αλλά και οι ραγδαίες εξελίξεις της τελευταίας δεκαπενταετίας στην ελληνική αγορά παιχνιδιών.

Πήλινες αρθρωτές κούκλες (πλαγγόνες) κορινθιακού τύπου,
5ος και 4ος αι. π.Χ., Λονδίνο, British Museum

Αποφεύγοντας ιδεολογικά στερεότυπα και αγκυλώσεις περί της αδιάσπαστης συνέχειας του ελληνικού πολιτισμού ανά τους αιώνες, οι μελετητές θέτουν ερωτήματα για τις ομοιότητες και διαφορές των παιχνιδιών σε διαφορετικές εποχές αλλά και σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες μιας συγκεκριμένης εποχής, τονίζοντας το γεγονός ότι τα αντικείμενα του παιχνιδιού είναι φορείς και αντικαθρέφτισμα αλλά και συνδημιουργοί κοινωνικών σχέσεων, ισορροπιών και μετασχηματισμών.

Τρίκυκλο της εταιρείας των Αφών Νικολαΐδη, Θεσσαλονίκη, δεκαετία 1950

Καθώς τα παιχνίδια ταξιδεύουν στο χρόνο, μας ταξιδεύουν παράλληλα και στον κόσμο της παιδικής ηλικίας με τον οποίο είναι πολύ συχνά ταυτισμένα: οι μελέτες του τόμου προβάλλουν τις ποικίλες διαστάσεις που αποκτούν τα παιχνίδια στην καθημερινή ζωή και την ευρύτερη κοινωνία ως μέσα εκπαίδευσης και αγωγής των παιδιών, ως δώρα των ενηλίκων προς τα παιδιά αλλά και ως μέσα συγκρότησης της ταυτότητας.

Τσίγκινα πανηγυριώτικα μικροπαιχνίδια, όπως τρομπέτα,
καραβάκι, καθιστό καρότσι και η πάπια σε βάση με ρόδες,
Αθήνα, 1930-1960, Μουσείο Μπενάκη

Η εφήμερη διάσταση των παιχνιδιών, ως αντικειμένων που συνδέονται με τα πρώιμα χρόνια του κύκλου της ανθρώπινης ζωής, συχνά δίνει το έναυσμα για καλλιτεχνική και λογοτεχνική δημιουργία ή κρύβεται πίσω από τη συγκρότηση μιας συλλογής, ως «σήμα λαλούν» των παιδικών χρόνων του συλλέκτη, του καλλιτέχνη ή του συγγραφέα.

Παιχνίδια παιδιών και παιχνιδίσματα ενηλίκων με το χρόνο και την ταυτότητα συναντιούνται στην τελευταία ενότητα, όπου εμφανίζονται τα παιχνίδια ως συλλεκτικά αντικείμενα. Χάρη στην προσεκτικά επιλεγμένη και φροντισμένη εικονογράφηση, παρουσιάζονται στον τόμο για πρώτη φορά και αναδεικνύονται πλήθος παιχνίδια που βρίσκονται σήμερα σε ιδιωτικές και μουσειακές συλλογές.

Τσίγκινο συρόμενο παιχνίδι
από την συλλογή του Μάνου Χαριτάτου, 1950-1960