ΑΣ ΣΥΜΦΙΛΙΩΘΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΔΑΡΒΙΝΟ

Λευτέρης Ζούρος

Ας συμφιλιωθούμε με τον Δαρβίνο

Ας συμφιλιωθούμε με τη φύση μας και με τη Φύση

Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2009

400 σελ., τιμή 24.00 €, στο βιβλιοπωλείο μας 21.60 €

Η εξέλιξη της ζωής είναι γεγονός. Ο νεοδαρβινισμός ─η θεωρία που το ερμηνεύει─ έχει για την βιολογία και για τις συναφείς επιστήμες την ίδια ερμηνευτική ισχύ που η θεωρία της Κβαντομηχανικής έχει για τη Φυσική. Ποιος λοιπόν ο λόγος για μια αντιγνωμία που συνεχίζεται αμείωτη επί 150 χρόνια; Η απάντηση είναι απλή: ο Δαρβίνος απομυθοποίησε τον άνθρωπο, τον έβαλε μέσα στον φυσικό κόσμο, τον έκανε αντικείμενο της επιστημονικής προσέγγισης ─και αυτό είναι κάτι που πολλοί από εμάς δεν θέλουμε να δεχτούμε…

Το βιβλίο επιχειρεί να δείξει ότι η άρνηση της ιδέας της εξέλιξης είναι κατάλοιπο της ιστορίας μας που σήμερα δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό, ούτε καν τη συντήρηση της ιδέας μιας μεταφυσικής δύναμης∙ ότι λειτουργεί ως τροχοπέδη στην καλλιέργεια μιας πανανθρώπινης αντίληψης για τον άνθρωπο και μιας αρμονικής συνύπαρξής του με τον πλανήτη∙ ότι, αντίθετα, η παραδοχή πως είμαστε κι εμείς ένα προϊόν της ίδιας διαδικασίας με την οποία δημιουργήθηκε κάθε άλλη μορφή ζωής είναι, πέρα από την επιστημονική της ορθότητα, η αληθινή πηγή ταπεινότητας και συνυπευθυνότητας μπροστά στο κοινό μέλλον μας…

 Η σκελετική δομή των πρόσθιων άκρων του ανθρώπου, του σκύλου, της φάλαινας κι ενός πτηνού. Οι ομοιότητες, που αντικατοπτρίζονται στις αντιστοιχίες των μερών, οφείλονται στο γεγονός ότι και οι τέσσερις δομές προέρχονται από την ίδια προγονική μορφή (τεκμήριο κοινής καταγωγής). Οι διαφορές είναι το αποτέλεσμα της εξελικτικής πίεσης για διαφορετικές λειτουργίες: χρήση εργαλείων, τρέξιμο, κολύμβηση, πτήση (τεκμήριο της δράσης του μηχανισμού «μεταλλαγή-επιλογή»).

Η απληστία υπονομεύει τη βάση της βιολογικής μας υπόστασης, το φυσικό μας περιβάλλον. Ο φανατισμός υπονομεύει τη βάση της κοινωνικής μας υπόστασης, την πολιτισμική μας διαφορετικότητα. Μέσα από τη θεωρία της εξέλιξης μπορούμε να δούμε ολοκάθαρα ποιες ήταν οι δυνάμεις που μας έφεραν στο σημείο που είμαστε, να τις κατανοήσουμε και να τις τιθασεύσουμε.

Ο Κάρολος Ροβέρτος Δαρβίνος (Charles Robert Darwin) (12 Φεβρουαρίου 1809-19 Απριλίου 1882) ήταν Βρετανός φυσιοδίφης, συλλέκτης και γεωλόγος ο οποίος έμεινε διάσημος στην ιστορία ως ο θεμελιωτής της θεωρίας της εξέλιξης, καθώς και ως εισηγητής της θεωρίας της φυσικής επιλογής, μέσω της οποίας πρότεινε ότι συντελείται η εξέλιξη. Η θεωρία της εξέλιξης αποτελεί σήμερα αναπόσπαστο μέρος της βιολογίας.

O Δαρβίνος ανέπτυξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη φυσική ιστορία όταν σπούδαζε ιατρική και μετά θεολογία στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Το πενταετές ταξίδι του με το πλοίο Beagle τον κατέστησε διάσημο σαν γεωλόγο και η έκδοση του ημερολογίου του για το ταξίδι σαν διάσημο και πολύ καλό συγγραφέα. Οι παρατηρήσεις του στην βιολογία τον οδήγησαν να μελετήσει τη μετάλλαξη των ειδών και να αναπτύξει τη θεωρία του για τη φυσική επιλογή το 1838. Είχε πολύ καλή επίγνωση του γεγονότος ότι πολλοί άλλοι είχαν τιμωρηθεί αυστηρά για τέτοιες "αιρετικές" ιδέες, όμως, συνέχισε τις έρευνες του, μιλώντας μόνο στους πιο στενούς του φίλους, μέχρι να συγκεντρώσει τις αποδείξεις που χρειαζόταν. Το 1858 όμως, όταν έμαθε ότι ο Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας είχε αναπτύξει μια παρόμοια θεωρία, αναγκάστηκε να δημοσιοποιήσει πρόωρα τη θεωρία του.

Το βιβλίο του On the Origin of Species by Means of Natural Selection or The Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life (που συνήθως αναφέρεται ως Η καταγωγή των ειδών) που εκδόθηκε το 1859 καθιέρωσε την εξέλιξη από κοινή καταγωγή σαν την πρωταρχική επιστημονική εξήγηση για την ποικιλότητα στην φύση. Εξέτασε την ανθρώπινη εξέλιξη και σεξουαλική επιλογή στο The Descent of Man and Selection in Relation to Sex και το The Expression of the Emotions in Man and Animals. Έγραψε μια σειρά από βιβλία που αναφέρονται στις έρευνες του για τα φυτά. Το τελευταίο βιβλίο του Δαρβίνου ασχολείται με τους γεωσκώληκες και την επίδραση τους στο έδαφος.

Το 2009 συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από την πρώτη δημοσίευση της Καταγωγής των ειδών του Κάρολου Δαρβίνου, αλλά και 200 χρόνια από τη γέννησή του και από την πρώτη δημοσίευση του έργου του Λαμάρκ Φιλοσοφική Ζωολογία. Το ΜΙΕΤ, συμμετέχοντας στον εορτασμό, αναδημοσίευσε (Δεκέμβριος 2008) το πρώτο μεταφρασμένο στα ελληνικά κείμενο του Δαρβίνου, το Βιογραφικόν σχεδίασμα μικρού τινος παιδίου, από τον Σπυρίδωνα Μηλιαράκη το 1877, δημοσιευμένο στην Εστία (τόμος Δ΄, τχ. 104, σελ. 817-824).