ΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΥΟ «ΧΩΡΙΑ» ΑΠ' ΤΗ ΜΥΚΟΝΟ

ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΣΠΙΤΙΑ

ΞΩΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΜΥΚΟΝΟΥ

Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2011

436 σελ., σετ 3 βιβλίων σε κασετίνα

Τιμή 25.00 €, έκπτωση 10%

Τελική τιμή 22.50 €

Το ανανεωμένο ενδιαφέρον για το έργο του Άρη Κωνσταντινίδη, τόσο της αρχιτεκτονικής κοινότητας της χώρας ─μέσα και έξω από τα πανεπιστήμια─ όσο και της αντίστοιχης διεθνούς, έκαναν επιβεβλημένη την πλήρη επανέκδοση των έργων του που έχουν από καιρό εξαντληθεί. Έτσι, οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορούν ξανά ─στοιχειοθετημένα εκ νέου αλλά με πλήρη διατήρηση της αρχικής μορφής τους– όλα τα έργα του Άρη Κωνσταντινίδη, με πρώτη τούτη την εμβληματική πλέον τριάδα έργων του Δυο «χωριά» απ’ τη Μύκονο, Τα παλιά Αθηναϊκά σπίτια και Ξωκκλήσια της Μυκόνου. Με την επανέκδοση αυτή, οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης φιλοδοξούν να κάνουν εκ νέου προσιτό στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό (και όχι μόνο στους αρχιτέκτονες) το έργο ενός μεγάλου έλληνα δημιουργού ─ένα έργο αξεχώριστο από μια στάση και αντίληψη ζωής που γίνονται σήμερα όσο ποτέ επίκαιρες.

ΔΥΟ «ΧΩΡΙΑ» ΑΠ’ ΤΗ ΜΥΚΟΝΟ - ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΖΙ ΤΟΥΣ

Το πρώτο αυτό βιβλιαράκι του Άρη Κωνσταντινίδη, που δημοσιεύεται το 1947, είναι ένα ένθερμο αρχιτεκτονικό μανιφέστο με το οποίο ο αρχιτέκτονας παίρνει ενεργητική θέση στο πρόβλημα της παράδοσης. Η θέση αυτή ─την οποία δεν εγκατέλειψε ποτέ στη διάρκεια της ζωής του─ συνοψίζεται στο πρόταγμα ότι αυτό που πρέπει να προσεχθεί και να μας εμπνεύσει στην παράδοση δεν είναι η εξωτερική μορφή αλλά η εσωτερική δομή και οι διαχρονικές ανθρώπινες ανάγκες που γεννούν αυτή τη μορφή. Τη θέση του αυτή ο Άρης Κωνσταντινίδης αναδεικνύει μέσω μιας καταλυτικής πολεμικής εναντίον όσων «εραστών» ─όπως τους χαρακτηρίζει─ παρασύρονται από τη σαγηνευτική επιδερμικότητα της εξωτερικής μορφής και χάνουν την ουσία.

ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΣΠΙΤΙΑ

Στο δεύτερό του βιβλιαράκι (1950) ο Άρης Κωνσταντινίδης καταπιάνεται συγχρόνως με δύο αλληλένδετα ζητήματα:

● Εκφράζοντας την πεποίθησή του ότι η αρχιτεκτονική έχει υποχρέωση να αντιπροσωπεύει το κοινωνικό σύνολο και όχι την όποια καλλιτεχνική προσωπικότητα, καταγράφει και μελετά παλιά Αθηναϊκά σπίτια, προτάσσοντας τη σημασία αναζήτησης ενός αρχιτεκτονικού τύπου που θα εκφράζει το κατά Διονύσιο Σολωμό «κοινό και κύριο».

● Η λεπτομερής και πειστική καταγραφή ενός αρχιτεκτονικού τύπου βγαλμένου από τις ανάγκες του τότε νεοελληνικού βίου εμψυχώνει την πολεμική του Άρη Κωνσταντινίδη εναντίον των ξενόφερτων νεοκλασικών, ξεδιπλώνοντας μια ενεργητική τοποθέτηση σχετικά με το πρόβλημα της νεοελληνικής ταυτότητας που ταλανίζει τον τόπο μας από συστάσεως του Ελληνικού κράτους.

Δίπλα στον «εραστή» της παράδοσης τώρα τοποθετείται και ο «υποταγμένος» στο ξενόφερτο. Αποφεύγοντας αυτές τις "συμπληγάδες", ο Άρης Κωνσταντινίδης προτείνει μια «Σύγχρονη Αληθινή Αρχιτεκτονική», την οποία δημιουργεί αργότερα με ένα σημαντικό σε έκταση κτισμένο έργο που αποτελεί ορόσημο για την αρχιτεκτονική του τόπου μας.

ΞΩΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΜΥΚΟΝΟΥ

Στο τρίτο αυτό βιβλιαράκι του Άρη Κωνσταντινίδη (1953) δεν υπάρχει κείμενο, με εξαίρεση μια προμετωπίδα από την Ερωφίλη: «Κόσμοι αγαθοί και σιγανοί κι οι μυριαγαπημένοι». Ένας τέτοιος κόσμος απεικονίζεται σε μια σειρά κατόψεων, τομών, ελεύθερων σχεδίων και φωτογραφιών που συναποτελούν μια σεμνή και ευαίσθητη καταγραφή ενός ακόμη αρχιτεκτονικού τύπου, που αυτή τη φορά αφήνεται να "μιλήσει" μόνος του, καθρεφτίζοντας τη βαθειά αγάπη του Άρη Κωνσταντινίδη για την ανώνυμη αρχιτεκτονική που τον έθρεψε σε όλη του τη ζωή.

Άρης Κωνσταντινίδης (1913-1993)

Ο Άρης Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Γερμανία στο Πολυτεχνείο του Μονάχου από το 1931 μέχρι και το 1936. Ήλθε έτσι σε άμεση επαφή με τις πιο σημαντικές αρχιτεκτονικές ιδέες εκείνης της εποχής, δηλαδή τις απόψεις του μοντέρνου κινήματος. Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1936 και εργάζεται για μερικά χρόνια στην Πολεοδομική Υπηρεσία της πόλης των Αθηνών και μετά τον πόλεμο στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων. Η απασχόλησή του με τα μεγάλα προβλήματα της εποχής και η πεποίθησή του ότι η αρχιτεκτονική είναι ένα κοινωνικό λειτούργημα, τον οδηγεί στις θέσεις του προϊσταμένου του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας από το 1955 έως το 1957 και του προϊσταμένου της Τεχνικής Υπηρεσίας στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού από το 1957 έως το 1967.

Τα χρόνια αυτά σχεδιάζει και επιβλέπει την κατασκευή μιας σειράς εργατικών κατοικιών και ξενοδοχείων και είναι ο πρώτος αρχιτέκτονας στην Ελλάδα που εισάγει αποτελεσματικά και σε μεγάλη κλίμακα στα δημόσια έργα την έννοια της τυποποίησης στη σύνθεση και στην κατασκευή. Σχεδιάζει και υλοποιεί συγχρόνως αρκετά ιδιωτικά έργα.

Η αρχιτεκτονική του Άρη Κωνσταντινίδη χαρακτηρίζεται από την ορθολογική διάταξη της κάτοψης, την προσήλωση στην άνετη λειτουργικότητα των χώρων, την ένταξη στο φυσικό περιβάλλον, την υποδοχή των συγκεκριμένων κλιματολογικών συνθηκών, την κατασκευαστική αρτιότητα και την ανάδειξη της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του κάθε υλικού που χρησιμοποιείται στην κατασκευή. Έτσι καταφέρνει όχι μόνο να χτίζει "Δοχεία Ζωής" (ο όρος είναι του ιδίου), αλλά και να διαμορφώσει μία σαφή αρχιτεκτονική γλώσσα με την οποία παίρνει θέση πάνω στα μεγάλα προβλήματα της εποχής του. Το ενδιαφέρον του Άρη Κωνσταντινίδη για τη δημιουργία μιας σύγχρονης αρχιτεκτονικής που να βγαίνει από τις ανάγκες του τόπου του, τον οδηγεί στο να μελετήσει εκτεταμένα την ανώνυμη αρχιτεκτονική στην Ελλάδα και να δημοσιεύσει τρία βιβλία από το 1947 έως το 1953, όπου καταπιάνεται με συγκεκριμένα παραδείγματα ανώνυμης αρχιτεκτονικής.

Οδός Τριπόδων 32

Το 1975 δημοσιεύει ένα περιεκτικό βιβλίο για την ανώνυμη αρχιτεκτονική στην Ελλάδα που ονομάζει Στοιχεία Αυτογνωσίας - Για μιαν αληθινή αρχιτεκτονική. Εκεί φαίνεται πόσο ο Άρης Κωνσταντινίδης έχει εμπνευστεί από την αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου του και με ποιόν τρόπο αντλεί διδάγματα από το παρελθόν για μια σύγχρονη αρχιτεκτονική. Με τα Θεόχτιστα, το τελευταίο του βιβλίο, ο αρχιτέκτονας έρχεται και πάλι να υπογραμμίσει την πίστη του, ότι η ανώνυμη αρχιτεκτονική, αλλά και το ίδιο το τοπίο της Ελλάδας αποτελούν τα θεμέλια πάνω στα οποία πρέπει και μπορεί να σταθεί μια σύγχρονη αρχιτεκτονική πράξη.

Ας τονισθεί εδώ, ότι ο Άρης Κωνσταντινίδης από τα πρώτα του κιόλας αρχιτεκτονικά βήματα έρχεται σε διαμετρική αντίθεση τόσο με μία τάση παρελθοντολογίας και μορφοκρατίας που κατέληγε συχνά σε σκηνογραφική μίμηση παλαιών μορφών όσο και με μία άλλη τάση πολλών αρχιτεκτόνων να αντιγράφουν μοντέρνα ευρωπαϊκά πρότυπα που είχαν κατασκευαστεί για τις ανάγκες άλλων τόπων.

Με το έργο του ο Άρης Κωνσταντινίδης δημιουργεί έναν μοναδικό, για τη χώρα του, αρχιτεκτονικό δρόμο που οδηγεί σε μία σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική, η οποία επειδή πατάει γερά στα σύγχρονα διδάγματα και τις ανάγκες της σημερινής εποχής ξέρει ταυτόχρονα να αφομοιώνει την ουσία και όχι τη μορφή της αρχιτεκτονικής παράδοσης του τόπου του.

Δημήτρης Κωνσταντινίδης

Πατήστε εδώ αν θέλετε να διαβάσετε σχετικό άρθρο της Ν. Κοντράρου-Ρασσιά στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία (31/5/2011).