Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

Ernst Cassirer

Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού

Εισαγωγή: Gerald Hartung

Μετάφραση: Αννέττε Φωσβίνκελ

Επιστημονική εποπτεία: Γιώργος Ξηροπαΐδης

Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2013

569 σελ.

ISBN 978-960-250-505-2 (χαρτόδετο)   & 978-960-250-506-9 (πανόδετο)

Τιμή 30,00 €  (χαρτόδετο) & 40,00 € (πανόδετο) / στο βιβλιοπωλείο μας 27,00 € (χαρτόδετο) & 36,00 € (πανόδετο)

Όταν το 1932 εκδόθηκε το βιβλίο του Ερνστ Κασσίρερ Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού –ένα έργο μεγάλης φιλοσοφικής αξίας, το τελευταίο που εξέδωσε ο συγγραφέας του στη Γερμανία-, βάραινε ακόμα στην πνευματική ατμόσφαιρα η αρνητική κρίση που είχε διατυπώσει ο Ρομαντισμός, ενώ παράλληλα έριχνε απειλητική τη σκιά του ένας επιθετικός και σκοταδιστικός Αντιδιαφωτισμός. Σε αυτές τις συνθήκες, ο Κασσίρερ αναλαμβάνει την υπεράσπιση του Διαφωτισμού και προσπαθεί να συλλάβει και να φωτίσει το βαθύτερο νόημα της φιλοσοφίας του. Η μέθοδος που επιλέγει για να παρουσιάσει τη φιλοσοφία του Διαφωτισμού δεν είναι η έκθεση με χρονολογική σειρά των θεωριών τις οποίες αυτή ανέπτυξε, ούτε η περιγραφή και η ανάλυση όσων στοχάστηκαν και δίδαξαν οι κορυφαίοι διανοητές της· είναι η ανάδειξη των θεμελιωδών ιδεών που της προσδίδουν συνοχή, καθώς και της εσωτερικής της κίνησης και της δημιουργικής της αξίας.

Στόχος του έργου, όπως τον ορίζει ο ίδιος ο συγγραφέας, ήταν «να προσεγγιστεί ο Διαφωτισμός όχι ως προς το πλάτος του αλλά ως προς το ιδιάζον βάθος του, να παρουσιαστεί όχι μέσα από το σύνολο των ιστορικών του αποτελεσμάτων και των ιστορικών του εκφάνσεων αλλά υπό το φως της ενότητας της νοητικής του προέλευσης και της αρχής που τον προσδιορίζει». Ο Διαφωτισμός κληρονομεί ιδέες και θεωρίες από τους προηγούμενους αιώνες αλλά διαμορφώνει «μια εντελώς νέα και ιδιάζουσα μορφή φιλοσοφικής σκέψης». Ακόμη και όταν επεξεργάζεται προϋπάρχοντα διανοήματα ή απλώς χτίζει πάνω στις βάσεις που έθεσε ο 17ος αιώνας, «με ό,τι και αν καταπιάνεται ο Διαφωτισμός του προσδίδει διαφορετικό νόημα και έτσι διανοίγει ένα νέο φιλοσοφικό ορίζοντα».

Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού δεν εγκλωβίζεται στα όρια ενός παγιωμένου θεωρητικού οικοδομήματος ούτε περιορίζεται σε καθορισμένα αξιώματα που τέθηκαν μια για πάντα. Αντίθετα κινείται ελεύθερα και «ανακαλύπτει μέσα από αυτή την εσωτερική της πορεία τη θεμελιώδη μορφή της πραγματικότητας, τη μορφή ολόκληρου του φυσικού και πνευματικού είναι». Ο Διαφωτισμός «δεν αντιλαμβάνεται τη σκέψη ως απείκασμα της ζωής, αλλά επιπλέον την επιφορτίζει με τη δύναμη και την αποστολή να διαμορφώνει τη ζωή». Σύμφωνα με τον Κασσίρερ, έργο της φιλοσοφίας είναι να ελευθερώσει τον άνθρωπο ενεργοποιώντας την ικανότητά του να αναστοχάζεται κριτικά. Αυτό το κατόρθωσε με υποδειγματικό τρόπο η φιλοσοφία της εποχής του Διαφωτισμού.

Ο ΕΡΝΣΤ ΚΑΣΣΙΡΕΡ, εβραϊκής καταγωγής Γερμανός φιλόσοφος και ιστορικός των ιδεών, γεννήθηκε στις 28 Ιουλίου του 1874 στην πόλη Μπρέσλαου, που σήμερα ανήκει στην Πολωνία. Αρχικά σπούδασε νομικά, αλλά σύντομα στράφηκε στη φιλοσοφία, τη θεωρία της λογοτεχνίας, την ιστορία και την ιστορία της τέχνης. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1899 στο πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ υπό την εποπτεία του Χέρμαν Κοέν, ιδρυτή της νεοκαντιανής σχολής του Μάρμπουργκ. Δίδαξε στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου (1906-1919) κι έπειτα ανέλαβε την έδρα της φιλοσοφίας στο νεοϊδρυθέν πανεπιστήμιο του Αμβούργου, όπου διετέλεσε πρύτανης (1929-1930). Ήταν ο πρώτος Εβραίος που άσκησε καθήκοντα πρύτανη σε γερμανικό πανεπιστήμιο. Το 1933, με την άνοδο του εθνικοσοσιαλισμού, έφυγε από τη Γερμανία, πηγαίνοντας πρώτα στο κολέγιο All Souls της Οξφόρδης (1933-1935) κι έπειτα στο πανεπιστήμιο του Γκαίτεμποργκ στη Σουηδία (1935-1941). Σύμφωνα με το σουηδικό δίκαιο, ο Κασσίρερ έπρεπε με τη συμπλήρωση του 65ου έτους της ηλικίας του να συνταξιοδοτηθεί. Δέχτηκε όμως λίγο αργότερα πρόταση συνεργασίας από το τμήμα φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Γέιλ και τον Μάιο του 1941 έφυγε μαζί με τη σύζυγό του για τις ΗΠΑ. Έπειτα από τρία χρόνια παραμονής στο Γέιλ πήγε στη Νέα Υόρκη για να συνεργαστεί με το πανεπιστήμιο Κολούμπια. Εκεί πέθανε στις 13 Απριλίου του 1945 ύστερα από αιφνίδιο καρδιακό επεισόδιο.