ΑΓΝΕΙΑΣ ΠΕΙΡΑ

ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ
ΑΓΝΕΙΑΣ ΠΕΙΡΑ

Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2011

299 σελ. με 13 α/μ και έγχρωμες εικόνες

ISBN: 978-960-250-485-7

Τιμή 32.00 € / στο βιβλιοπωλείο μας 28.80 €

Σε αυτή την άρτια επιστημονική μελέτη, που συνυφαίνει την προσέγγιση της ιστορίας της τέχνης με τη φιλολογία και τη λαογραφία, ο Αδαμάντιος Αδαμαντίου ανασύρει από τη λήθη μια σπάνια και δυσερμήνευτη (και γι’ αυτό συχνά παρερμηνευόμενη) παράσταση από τον κύκλο της θεομητορικής εικονογραφίας: την παράσταση με τη δοκιμασία (πείρα) της αγνείας της Θεοτόκου. Στο πρώτο μέρος της μελέτης του ο συγγραφέας εντοπίζει και ταξινομεί όλες τις σχετικές απεικονίσεις σε χριστιανικά μνημεία (ελεφάντινα μνημεία της Ραβέννας του 5ου και 6ου αιώνα, καππαδοκικοί ναοί του 10ου και 11ου αιώνα, ψηφιδωτά του Αγίου Μάρκου του 12ου αιώνα, ιστορημένα χειρόγραφα κ.α.) και ερμηνεύει την παράσταση βάσει αναφορών κυρίως στα Απόκρυφα Ευαγγέλια και σε άλλα εβραϊκά κείμενα, συνδέοντάς την με τον μωσαϊκό νόμο της ζηλοτυπίας. Στο δεύτερο μέρος ανιχνεύει τις σχετικές αναφορές στα υμνογραφικά κείμενα της βυζαντινής παράδοσης, και στο τρίτο, το επιγραφόμενο «Λαογραφικόν», συνδέει την «αγνείας πείρα» της Θεοτόκου με τον έλεγχο της παρθενίας των γυναικών σε αντίστοιχες παραδόσεις άλλων πολιτισμών, στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, από τα βάθη της αρχαιότητας ίσαμε τα μεσαιωνικά χρόνια.

Δοκιμασία της Παρθένου. Χειρόγραφον Ιακώβου, Παρ. φ. 251β.

[Ψηφιακή αναπαραγωγή: Bibliotheque nationale de France, fol. 251V, Grec 1208]

Στο σοφό αυτό βιβλίο, όπως το αποκαλεί ο Παύλος Νιρβάνας, ο Αδαμαντίου εισάγει στην ελληνική γλώσσα τη λέξη ορδαλία (από το λατινικό ordalium, πβ. αγγλικό ordeal, γαλλικό ordalie) για τις λεγόμενες «θεοκρισίες», ή γενικότερα δοκιμασίες, που εγγράφονται στις παραδόσεις όλων των πολιτισμών, με συνηθέστερες τις δια πυρός και δια ύδατος. Μέσα από τη «διεπιστημονική» προσέγγισή του, ο συγγραφέας ιστορικοποιεί μια θρησκευτική παράσταση που είχε αποκοπεί από συγκεκριμένες πολιτιστικές πρακτικές και είχε αναχθεί σε ακατανόητο θρησκευτικό σύμβολο.


Ο Αδαμάντιος Αδαμαντίου (1875-1937) διετέλεσε τακτικός καθηγητής της βυζαντινής τέχνης και του βυζαντινού πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1912-1937) και πρώτος διευθυντής του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου στην Αθήνα (1914-1923). Εργάστηκε για την προστασία και τη συντήρηση πολλών βυζαντινών μνημείων (στον Μιστρά, τα Μετέωρα, το Γεράκι και το Δαφνί). Έγραψε πολλές μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εισήγαγε τη μελέτη του βυζαντινού πολιτισμού και της βυζαντινής τέχνης στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας.