ΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Άλκηστις Βερέβη
Οι μετασχηματισμοί της ταυτότητας του εκπαιδευτικού στην εποχή της κρίσης

Αθήνα, Ακαδημία Αθηνών, 2020
Σελίδες: 272
Διαστάσεις: 17 x 24 εκ.
ISBN χαρτόδετου: 978-960-404-378-1
Τιμή: 18,00 € // στο βιβλιοπωλείο μας 16,20 €

 

 

Η παρούσα έρευνα προχωρά πέρα από την καταγραφή των εργασιακών κεκτημένων που επλήγησαν την εποχή της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και πέρα από τον εντοπισμό των κοινωνικών και εκπαιδευτικών αλλαγών που είχαν αντίκτυπο στην υπηρεσιακή και συμβολική θέση του καθηγητή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Εξετάζει ποια στοιχεία της προσωπικής και επαγγελματικής πορείας του εκπαιδευτικού επέδρασαν και πώς στην αυτοεικόνα του ως επαγγελματία, στη στάση του προς την εκπαίδευση και στον ρόλο του σε αυτή. Για τη μελέτη του ζητήματος αξιοποιείται ως μεθοδολογικό εργαλείο ο «ιδεότυπος» και ως θεωρητική αφετηρία κυρίως η προσέγγιση του Ρ. Bourdieu για το κεφάλαιο, το habitus και τις στρατηγικές κοινωνικής αναπαραγωγής σε συνδυασμό με τις θεωρίες για την εργασιακή ικανοποίηση και την ψυχική ανθεκτικότητα.

Η έρευνα μελετά πώς το οδοιπορικό διαφόρων τύπων καθηγητών επηρεάζει τις ενέργειες και τις απόψεις τους για τις επιπτώσεις της κρίσης στην επαγγελματική τους ταυτότητα. Άλλοτε το σχολείο γίνεται αντιληπτό ως μοχλός κοινωνικής ανόδου και ο καθηγητής ως νηφάλιος εκτιμητής των οικονομικών απολαβών της δημόσιας εκπαίδευσης και των μορφών διάκρισης που προσφέρει η εργασία στην ανώτατη εκπαίδευση. Η κρίση επέφερε καθυστερήσεις στην επίτευξη του στόχου και τα άτομα επέλεξαν μια «ταυτότητα σε αναμονή» στη δημόσια εκπαίδευση. Άλλοτε το σχολείο θεωρήθηκε το μέσο για τη διατήρηση του συμβολικού κεφαλαίου και της κοινωνικής τάξης και το επάγγελμα του καθηγητή ως λειτούργημα. Όταν η κρίση απομυθοποίησε αυτό που θεωρούσαν ιδεώδες σχολείο και τους «ιδανικούς» ρόλους του εκπαιδευτικού, ορισμένοι τύποι καθηγητών επέλεξαν τη νοσταλγία ή τη «δραματοποίηση». Για άλλους τύπους καθηγητών το σχολείο εκλαμβάνεται ως ένας αυτορρυθμιζόμενος οργανισμός - καταφύγιο για τους μαθητές, και ο εκπαιδευτικός ως λειτουργός και κοινωνικό πρότυπο· η κρίση έφτιαξε ένα νέο ιδανικό: την ανάγκη για υποστήριξη των παιδιών από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Κάποιοι καθηγητές αντέδρασαν στην κοινωνική αδράνεια αναλαμβάνοντας νέους ρόλους στην κατεύθυνση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Τέλος, σε κάποιες περιπτώσεις το σχολείο αξιοποιείται ως ένα ευρύ εργασιακό πεδίο που παρέχει εργασιακές ευκαιρίες και κοινωνικές δυνατότητες και ο εκπαιδευτικός λειτουργεί ως εμπνευστής, συντονιστής και διαμορφωτής νέων σχέσεων. Η κρίση επιβεβαίωσε γι' αυτόν την ανάγκη ανάληψης δράσης σε σχέση με την εκπαίδευση, τη γνώση και την κοινωνία και αυτός ο τύπος καθηγητή έγινε «ανιχνευτής μονοπατιών» στους στενούς δρόμους του ακινητοποιημένου, κατά την άποψή του, σχολείου και του «ιδεατού» εκπαιδευτικού.

Η έρευνα έδειξε ότι, αν και η οικονομική κρίση επηρέασε τη δυναμική επαγγελματική ταυτότητα των καθηγητών, όταν συνέτρεχαν ορισμένες προϋποθέσεις, συχνότερα επέδρασε στις υποταυτότητες που προέβαλαν στη συγκεκριμένη συγκυρία, όχι όμως στην πυρηνική τους ταυτότητα. Κυρίως όμως η μελέτη επιβεβαίωσε ότι αυτό που κάθε φορά αποτελεί τη βάση για τις προσδοκίες, τις στρατηγικές και τις διαψεύσεις των κοινωνικών υποκειμένων δεν είναι υποκειμενικό ή ψυχικό, αλλά συνθέτει και εκφράζει οικογενειακά και κοινωνικά πρότυπα (όπως γονεϊκά σχέδια και συμβολικές προτεραιότητες) με διάρκεια και ισχύ μεγαλύτερη και από αυτήν της γνώμης των υποκειμένων.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)