30/3/10

ΤΟΝΙΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ

ΤΟΝΙΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ
ΕΡΓΑ 1947-2010

Σχεδιασμός καταλόγου: Διονύσης Καψάλης
Επιμέλεια καταλόγου: Ιωάννα Μαντζαβίνου,
Βούλα Λιβάνη
Επιμέλεια κειμένων: Κωστούλα Σκλαβενίτη
Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2010
145 σελ., τιμή 38.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 34.20

Πρόκειται για τον κατάλογο της έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και φιλοξενείται στο Μέγαρο Εϋνάρδου από τις 23 Μαρτίου 2010 έως τις 23 Μαΐου 2010. Στην έκθεση παρουσιάζονται 75 περίπου έργα της χαράκτριας Τόνιας Νικολαΐδη από τα φοιτητικά της χρόνια στην ΑΣΚΤ (1946-1952), στο εργαστήριο χαρακτικής του Γ. Κεφαλληνού, έως τα πρόσφατα έργα της, τα ψηφιακά τυπώματα του 2010.

Νίνα, 1957. Ξυλογραφία σε όρθιο και πλάγιο ξύλο, 28,3x21 εκ.

«...Η Τόνια Νικολαΐδη ακολούθησε τον δικό της εκφραστικό δρόμο. Η καλλιτεχνική της ιστορία αρχίζει ουσιαστικά το 1957, όπου πρωτοχάραξε τις ξυλογραφίες Νίνα, που είναι η προσωπογραφία της Νίνας Τέτση, και, δύο χρόνια αργότερα, Ιθάκη ή Άννα και το όνειρο της φυγής, δίνοντας μια άλλη συνέχεια στα γόνιμα χρόνια της μαθητείας της στην ΑΣΚΤ, στο εργαστήριο χαρακτικής του Γ. Κεφαλληνού, που την μύησε στη χαρακτική διαδικασία και τη ρεαλιστική απόδοση του θέματος. Στα φοιτητικά της χρόνια ζωγράφιζε και χάραζε, εμμένοντας σ΄έναν ανθρωποκεντρικό θεματικό κύκλο αναζητήσεων. Αμέσως μετά την αποφοίτησή της από την ΑΣΚΤ αφοσιώνεται στη χαρακτική. Η πρώτη ενότητα δουλειάς της, από το 1949 έως το 1969, διακρίνεται από τις ουμανιστικές διατυπώσεις, με την άψογη παραστατική απόδοση και την έντονη αίσθηση της ζωγραφικότητας. Θεωρεί τον Ρέμπραντ δάσκαλό της, τρέφει τεράστιο θαυμασμό για τις αξεπέραστες χαλκογραφίες του και συνεχίζει να σέβεται ανυπόκριτα τη μακραίωνη ιστορία της χαρακτικής για να μπορέσει, ως δημιουργός, να βρει μια νέα μέθοδο χαρακτικών εκτυπώσεων.

Ιθάκη ή Άννα και το όνειρο φυγής, 1959.
Ξυλογραφία σε όρθιο και πλάγιο ξύλο, 34,2 x 35,3 εκ.

Η Τόνια Νικολαΐδη οικειοποιείται, από το 1979, μια «παράδοξη» μέθοδο στη χαρακτική, που συνδυάζει τη λινολαιογραφία, τη φωτογραφία και τη μεταξοτυπία, για να καταθέσει τη σύγχρονη, πρωτότυπη μαρτυρία της, ένα μνημειακό έργο που ανοίγει νέους δρόμους έκφρασης και αποκαλύπτει την ορατή ψυχική της ενδοχώρα.

Καυτή άμμος II, 1981. Λινολαιογραφία και ανάγλυφο, 74,3 x 64 εκ.

[...]Το χαρακτικό της έργο στο σύνολό του –με τις τεχνικές της ξυλογραφίας, της χαλκογραφίας και της λινιλαιογραφίας, μαζί με τη μεικτή τεχνική, όπου συνδυάζει τη μεταξοτυπία, τη λινολαιογραφία και τη φωτογραφία, και τις πρόσφατες ψηφιακές εκτυπώσεις– αποκαλύπτει τη μοναδικότητά του, μια πραγματικότητα ονειρική, που δεν σημαίνει όμως ότι είναι λιγότερη αληθινή».

(Τάκης Μαυρωτάς
Η χαράκτρια Τόνια Νικολαΐδη
σελ. 11-14)


Ρέκβιεμ για ένα δέντρο, 1988. Λινολαιογραφία, 66,5 x 90 εκ.

«...Επειδή πιστεύω ότι οι ασχολούμενοι με την τέχνη δεν είχαν, και δεν θα έχουν, τον καιρό να προσέξουν κάποιες ιδιότητες της δουλειάς μου, θα αναφερθώ εγώ μονάχη μου σ΄αυτές κατά το «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει». Επισημαίνω, λοιπόν, ότι ανήκω και εγώ στους καλλιτέχνες που πρόσθεσαν στο έργο τους τη γλώσσα της φωτογραφίας σε μια γόνιμη συνεργασία. Ότι από τη δεκαετία του 1980, και μάλιστα από τις αρχές της, μεταχειρίστηκα το ανάγλυφο τύπωμα στα χαρακτικά μου, τεχνική που ανακάλυψα τυχαία με αφορμή κάποια αναποδιά όταν τύπωνα στο πιεστήριό μου. Ότι το 1987/88 έκανα χαρακτική στο χώρο· κάλυψα δηλαδή τους τοίχους, την οροφή και το πάτωμα της τότε Αίθουσας Τέχνης Α.Δ. με χαρακτικά και όλα μαζί διηγούνταν την ιστορία της φωτιάς, με την αλληγορία της ζωής που φλέγεται και σβήνει. Ότι μεταχειρίστηκα το «trompe l’ oeil» τόσο πειστικά, που τελικά σε ελληνικούς και ξένους καταλόγους γράφουν ότι είναι κολάζ εικόνας που είναι σκέτο, καθαρό τύπωμα.

Χωρίς τίτλο, 2010. Ψηφιακή εκτύπωση και σχέδιο με μολύβι,
44 x 53,5 εκ.

Τελικά, αναρωτιέμαι τι θα έχει απομείνει από μένα στο σουρωτήρι του χρόνου. Θα έχει απομείνει αυτό που δεν μπορεί να μου το πάρει κανένας, ότι απόλαυσα εγώ η ίδια το ταξίδι, με την ψυχή και το μυαλό και τις αισθήσεις μου».

(Τόνια Νικολαΐδη
από την εισαγωγή του καταλόγου, σελ.10)



Η Τόνια Νικολαΐδη, το γένος Δενδρινού, κατάγεται από την Ιθάκη. Γεννήθηκε το 1927 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Φοίτησε στην ΑΣΚΤ (1946-1952) στο εργαστήριο ζωγραφικής, με δάσκαλο τον Ουμβέρτο Αργυρό, και στο εργαστήριο χαρακτικής, με δάσκαλο τον Γιάννη Κεφαλληνό. Έργα της βρίσκονται στην ΕΠΜΑΣ, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, στην Πινακοθήκη Αβέρωφ, στις δημοτικές πινακοθήκες Αθηναίων, Μυτιλήνης, Ροδίων και Ηρακλείου Κρήτης, στα Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και Φλώρινας, στο Κέντρο Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης, στην Ιονική Τράπεζα, στην Εθνική Τράπεζα, στο ΥΠΠΟΤ, στα Μουσεία Χαρακτικής Σόφιας, Λότζ Πολωνίας, Φρέντρικσταντ Νορβηγίας κ.α.

29/3/10

ΕΡΝΕΣΤΟΣ ΤΣΙΛΛΕΡ

ΕΡΝΕΣΤΟΣ ΤΣΙΛΛΕΡ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ
1837-1923

Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη
Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη
και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου 2010
303 σελ., τιμή 50.00 €, έκπτωση 5%
Τελική τιμή 47.50


Πρόκειται για τον κατάλογο της ομότιτλης έκθεσης που φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, από τις 22 Μαρτίου 2010 έως τις 30 Αυγούστου 2010. Η έκθεση, εκτός από το σύνολο των σχεδίων (περ. 400), εγγράφων, επιστολών, τεκμηρίων και φωτογραφιών από το αρχείο Τσίλλερ της Εθνικής Πινακοθήκης, συμπληρώνεται με σχέδια που φυλάσσονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές γι’ αυτή την λαμπρή και μοναδική έκθεση πανευρωπαϊκού χαρακτήρα που συνδέει την αρχιτεκτονική κληρονομιά τεσσάρων χωρών: της Γερμανίας (χώρας καταγωγής του Τσίλλερ), της Δανίας (πατρίδας του δασκάλου του, Θεοφίλου Χάνσεν), της Αυστρίας (τόπος δράσης του δασκάλου του καθώς και του μεγάλου ευεργέτη Σίμωνα Σίνα) και της Ελλάδας όπου έδρασε και δημιούργησε τα αρχιτεκτονικά του αριστουργήματα ο Ερνέστος Τσίλλερ, ο οποίος έκανε την Ελλάδα δεύτερη πατρίδα του και άφησε εδώ την τελευταία του πνοή.

Ερνέστος Τσίλλερ

Ήδη από τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα στις πολεοδομικές επεμβάσεις που έγιναν στην Αθήνα, συμμετείχαν ευρωπαίοι αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι που είχε αναφερθεί στην αναγέννηση της Αθήνας ως «Ευρωπαϊκής Υπόθεσης». Η αναγέννηση αυτή, φυσικά, άργησε πολύ. Ο Ερνέστο Τσίλλερ ήταν αυτός που έδωσε στην πόλη όπου επέλεξε να ζήσει όλη του τη ζωή, το ευρωπαϊκό χρώμα που διατήρησε ως το ξεκίνημα της «αντιπαροχής».

Δημοτικό Θέατρο Αθηνών
Τοπογραφικό σχέδιο, τελική κύρια όψη προς την πλατεία Λουδοβίκου, 1886. Υδατογραφία, 39,7 x 60,7 εκ. Κολλ. σε χαρτόνι 56,7 x 87,3 εκ. Εν Αθήναις τη 17 Ιανουαρίου 1887, Η επιτροπή Παπαηλιόπουλος, Δ. Καλλιφρονάς, Δ. Ε. Σκουζές, Α. Gotteland. Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, αρ. ευρ. 901. Βιβλιογραφία: Ε. Φεσσά-Εμμανουήλ, 1994, τομ. Α΄, σελ. 301, εικ. 419

Ο Γερμανός αρχιτέκτονας, ζωγράφος, ερευνητής και λάτρης της αρχαιότητας, γεννημένος το 1837 σε ένα μικρό χωριό της Σαξωνίας κοντά στη Δρέσδη, ήρθε νεότατος, το 1861, με προτροπή του μεγάλου Δανού αρχιτέκτονα και δασκάλου του στη Βιέννη, Θεόφιλου Χάνσεν, στην Αθήνα ως αρχιτέκτονας-επόπτης για το κτίσιμο της Σιναίας Ακαδημίας. Ο μέγας ευεργέτης και βαθύπλουτος βαρόνος Σίμων Σίνας χρηματοδότησε γενναιόδωρα το πρώτο μεγάλο δημόσιο αρχιτεκτονικό έργο των Αθηνών κτισμένο αποκλειστικά από πεντελικό μάρμαρο, ως «μεταγραφή» του περίφημου Ερεχθείου της Ακρόπολης. Με την αρωγή των Χάνσεν και Σίνα, ο Τσίλλερ απέκτησε τις περισσότερες διεθνείς και ελληνικές διασυνδέσεις με τους μελλοντικούς πελάτες του, ιδίως την εποχή της βασιλείας του Γεωργίου Α΄.

Τα αρχαία ερείπια μαγνήτισαν αμέσως τον φιλόδοξο νεαρό αρχιτέκτονα: Ανακαλύπτει το Παναθηναϊκό Στάδιο, κάνει ανασκαφές και αποτυπώνει το Θέατρο του Διονύσου στα πόδια της Ακρόπολης. Μελετά την αρχιτεκτονική δομή του Παρθενώνα, σχεδιάζει συνεχώς τα λείψανα των αετωμάτων, είναι ανάμεσα στους πρώτους που καταγράφει την πολυχρωμία στα αγάλματα και αρχιτεκτονικά στοιχεία του Θησείου, του Ερεχθείου, του ναού της Αφαίας στην Αίγινα κ.λπ., τα οποία μεταφέρει ως διακοσμητικά στοιχεία στις κατοικίες του. Το ύφος του, μέσα στο πλαίσιο του κλασικισμού, ορίζεται ως πλουραλιστικό-εκλεκτικιστικό.

Δικαστικά Μέγαρα (ανεκτέλεστο)
Κύρια όψη, στη θέση των Βασιλικών Στάβλων, σήμερα κτήριο Μετοχικού Ταμείου Στρατού, 12 Νοεμβρίου 1895. Συνταχθέν συμφώνως τη εκθέσει της υπό του Υπουργείου της Δικαιοσύνης συσταθείσης επιτροπής τη 15 Απριλίου 1892.
Υδατογραφία, 68,5 x 139 εκ. Βιβλιογραφία: Έκθεση 1939, 135

Στα πρώτα του έργα συγκαταλέγονται τα Θέατρα: Έκτισε το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών (πλ. Κοτζιά, γκρεμίστηκε το 1940), το Βασιλικό (Εθνικό) Θέατρο, το Θέατρο Πατρών, το Θέατρο Ζακύνθου (καταστράφηκε από τους σεισμούς του 1953). Επέβλεψε στην εκτέλεση των έργων του Χάνσεν, την Ακαδημία, το Ζάππειο, την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Έκανε προτάσεις για τον εξωραϊσμό του Λυκαβηττού ως κέντρο αναψυχής των αστών Αθηναίων (η δενδροφύτευσή του οφείλεται στον Τσίλλερ). Είναι ο αρχιτέκτονας του σημερινού Προεδρικού Μεγάρου, τότε ανάκτορο του διαδόχου Κωνσταντίνου, καθώς και πολλών ιδιωτικών μεγάρων: «Ιλίου Μέλαθρον» για τον ερασιτέχνη αρχαιολόγο Ερρίκο Σλήμαν, τα Μέγαρα Μελά, Όθωνα Σταθάτου, Δεληγιώργη, Καλλιγά, Ψύχα, Πεσμαζόγλου. Έκτισε το Γερμανικό καθώς και Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, βίλες στην Κηφισιά και στον Πειραιά την συνοικία Τσίλλερ στην Καστέλα, τα ξενοδοχεία «Μπάγκειον» και «Αλέξανδρος» στην Ομόνοια, εκκλησίες στο Αίγιο, Βέλο Κορινθίας, Βίλια Αττικής, Άγιο Αθανάσιο Πύργου, Άγιο Λουκά Πατησίων, Αγία Τριάδα οδού Πειραιώς, αγορές και σχολεία σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Ο αριθμός των έργων του ξεπερνά τα 500.

Οικία Π. Πατσιάδου, Πλ. Αλεξάνδρας, Ζέα, 1894
Κύρια όψη προς την (τότε) οδό Μουνιχίας. Υδατογραφία, 39 x 56 εκ. Βιβλιογραφία: Έκθεση 1939, 213. Παπαστάμος 1973, 214. Έκθεση 1973, 24. Αδάμη 2006, 207

Η δημιουργική σκέψη του καλλιτέχνη συνδυάζεται με την αισθητική αγωγή της εποχής του βασιλιά Γεωργίου Α΄. Ο Τσίλλερ ευτύχησε να χτίσει σε έναν τόπο γεμάτο από κλασικές αναμνήσεις, τόσο γοητευτικό για Γερμανούς, και πάντως ευτύχησε να μην χτίζει όπως ο δάσκαλος και φίλος του Χάνσεν το νεοκλασικισμό του στην ομίχλη της Βιέννης και της Κοπεγχάγης αλλά στην ηλιόλουστη Αθήνα. Αλλά και το μέγεθός της επέβαλε διαφορετικές κλίμακες και αναλογίες από ό,τι οι πρωτεύουσες του βορρά. Το μέγεθος αυτό αξιώνει διαφοροποίηση και προσαρμογή στα αισθητικά, φυσικά και ιστορικά δεδομένα του τόπου. Ο Τσίλλερ είναι φανερό ότι προσαρμόστηκε, και ίσως επηρεάστηκε και επηρέασε την ντόπια αρχιτεκτονική, περισσότερο από κάθε άλλον αρχιτέκτονα.

Ναός Αγίου Γεωργίου (Ο Εξωραϊσμός του Λυκαβηττού, 1885)
Δυτική όψη. Υδατογραφία, 43 x 30 εκ. Βιβλιογραφία: Έκθεση 1939, 106. Παπαστάμος 1973, 85, πιν. III

Η Εθνική Πινακοθήκη κατέχει από το 1961 το μεγαλύτερο και σημαντικότερο μέρος του έργου του με ακουαρέλες, μελέτες, κατασκευαστικά σχέδια των πιο γνωστών κτηρίων του, αλλά και προτάσεις για δημόσια και ιδιωτικά κτήρια και επαύλεις της Κηφισιάς, του Πειραιά, έγγραφα, χειρόγραφες μελέτες, προσωπικά τεκμήρια, φωτογραφίες μνημείων της εποχής κ.λπ.

24/3/10

ΤΟ ΟΝ ΚΑΙ Η ΟΥΣΙΑ

Ετιέν Ζιλσόν
ΤΟ ΟΝ ΚΑΙ Η ΟΥΣΙΑ
Το πρόβλημα της ύπαρξης στη δυτική φιλοσοφία από την αρχαιότητα ως τον εικοστό αιώνα

Μετάφραση-εισαγωγή: Θάνος Σαμαρτζής
Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2009
576 σελ., τιμή 27.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 24.30



Όλα τα πράγματα, όσο και αν διαφέρουν κατά τα άλλα μεταξύ τους, έχουν τουλάχιστον αυτό κοινό: όλα τους υπάρχουν, όλα τους είναι όντα. Η ύπαρξη είναι μια ιδιότητα τόσο καθολική, ώστε σπανίως στρέφουμε την προσοχή μας σε αυτή. Και όμως, εάν επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε τί σημαίνει το να υπάρχει κάτι, ερχόμαστε αντιμέτωποι με δυσκολίες που μοιάζουν ανυπέρβλητες. Ο Αριστοτέλης παρατηρεί: διαφεύγει τί το ον και τις η ουσία των όντων. Η δυτική φιλοσοφία ─αρχαία, μεσαιωνική και νεότερη─ αναγνώρισε το πρόβλημα της ύπαρξης ως το θεμελιωδέστερο φιλοσοφικό πρόβλημα και επιχείρησε με διαδοχικές προσπάθειες να το προσεγγίσει, να το θεματοποιήσει και να το εννοιολογήσει.

Το Ον και η Ουσία, έργο ενός από τους σημαντικότερους ιστορικούς της φιλοσοφίας, του Γάλλου Ετιέν Ζιλσόν, παρουσιάζει με τρόπο κριτικό και συστηματικό την ιστορία του προβλήματος της ύπαρξης στη δυτική φιλοσοφία από την αρχαιότητα μέχρι και τον εικοστό αιώνα. Πέρα όμως από την καθαρά ιστορικοφιλοσοφική του αξία, το βιβλίο μπορεί, χάρη στο εύρος της προοπτικής του και τον πλούτο των εξεταζόμενων ζητημάτων, να λειτουργήσει ως μια εισαγωγή στη γλώσσα και τη μεθοδολογία της πρώτης φιλοσοφίας, μεταφυσικής ή οντολογίας· της φιλοσοφικής εκείνης μάθησης δηλαδή που ζητά να κατανοήσει τί σημαίνει το να υπάρχει κάτι, το να είναι ένα πραγματικό ον.


Ο Ετιέν Ζιλσόν (1884-1978) γεννήθηκε και σπούδασε στο Παρίσι. Δίδαξε, μεταξύ άλλων, στα πανεπιστήμια της Σορβόννης και του Χάρβαρντ και στη συνέχεια κατέλαβε την έδρα μεσαιωνικής φιλοσοφίας του Κολλεγίου της Γαλλίας. Υπήρξε ιδρυτής του Ποντιφικού Ινστιτούτου Μεσαιωνικών Σπουδών του Τορόντο. Το 1946 εκλέχτηκε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Αναγνωρίζεται ευρύτατα ως ο μεγαλύτερος ιστορικός της μεσαιωνικής φιλοσοφίας στον εικοστό αιώνα. Το Όν και η Ουσία (L' Etre et l' Essence, 1948) συνιστά τη μονιμότερη φιλοσοφική του συμβολή.


ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Φώτης Τερζάκης, Ένα πρόβλημα στην καρδιά της Μεταφυσικής, Ελευθεροτυπία/Βιβλιοθήκη, τχ. 595, 19.3.2010

22/3/10

ΨΥΧΑΡΗΣ

Η νίκη του πόνου και της αγάπης

Εισαγωγή και επιμέλεια έκδοσης: Γεωργία Πατερίδου
Θεσσαλονίκη, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) 2009
208 σελ., τιμή 18.81 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 16.92


Σχεδόν εκατό χρόνια μετά τη συγγραφή του, εκδίδεται για πρώτη φορά ένα άγνωστο μυθιστόρημα του Ψυχάρη, από το αυτόγραφο του δημιουργού του, το οποίο βρέθηκε στη Βιβλιοθήκη της Βουλής. Το μυθιστόρημα, που ολοκληρώθηκε το 1914, όταν ο Ψυχάρης έκλεινε την έκτη δεκαετία της ζωής του, αποπνέει ορμή νεανική, με το προκλητικό ερωτικό θέμα του και την αμεσότητα της αφήγησης. Καμία όμως από τις επιλογές αυτές δεν μπορει να θεωρηθεί έκπληξη από έναν συγγραφέα που, όπως δήλωνε ο ίδιος, ερωτεύτηκε σαράντα έξι φορές, από τις οποίες εφτά "θανάσιμα".

Με φόντο δύο κοσμοπολίτικα κέντρα, δύο διαφορετικά κοινωνικά, γλωσσικά και πολιτισμικά πεδία, την Κωνσταντινούπολη και το Παρίσι, και μέσα από δύο αδέρφια με ανόμοια νοοτροπία και ψυχοσύνθεση, ο συγγραφέας διερευνά την ερωτική συμπεριφορά ως μέρος της διαφορετικής ταυτότητας του Δυτικοευρωπαίου και του Ανατολίτη και συνδέεται με την ευρωπαϊκή παράδοση της λογοτεχνικής διττότητας και του ψυχολογικού μυθιστορήματος. Το αποτέλεσμα λειτουργεί ως καθρέφτης και της διττής υπόστασης του ίδιου του Ψυχάρη ως συγγραφέα με δύο πατρίδες, τη Γαλλία και την Ελλάδα, οι οποίες συνοψίζουν τις αντιμαχόμενες όψεις του εαυτού του. Γραμμένο με το προσωπικό ύφος για το οποίο τόσες φορές κατακρίθηκε ο Ψυχάρης, το έργο παρουσιάζεται ως μια μορφή αυτοβιογραφίας, ένα είδος ψευδο-ημερολογίου ή σημειωματάριου σκέψεων.

Στις σελίδες του μυθιστορήματος επανέρχονται μοτίβα γνώριμα και από άλλα ψυχαρικά έργα, όπως η ναρκισσιστική θεματοποίηση της ζωής του συγγραφέα του και η ερωτική επιθυμία και ζήλια. Αλλά ο κεντρικός προβληματισμός του μυθιστορήματος περικλείεται πρωτίστως στα τρία ουσιαστικά του τίτλου: τόσο ο πόνος της πραγματικής αγάπης όσο και η ολοκλήρωση μέσα από την αγάπη μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο σε νίκη του εαυτού του και να τον μεταμορφώσουν.

Η εισαγωγή της Γεωργίας Πατερίδου διερευνά τους λόγους για τους οποίους το μυθιστόρημα έμεινε αδημοσίευτο, αναδεικύει το παρακείμενό του και θέτει με νέους, διευρυμένους όρους ερωτήματα σχετικά με τη λογοτεχνική υπόσταση του συγγραφέα του, το ειδολογικό στίγμα της πεζογραφίας του και τις διακειμενικές του σχέσεις με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία.


Ο Γιάννης Ψυχάρης του Νικολάου (1854-1929), Έλληνας φιλόλογος και λογοτέχνης, γεννήθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας (σημ. Ουκρανία) στις 15 Μαΐου του1854. Γιός του Νικολάου Ψυχάρη εκ Χίου, μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη και ολοκληρώνοντας την εγκύκλια μόρφωση σε ηλικία 15 ετών έφυγε για τη Μασσαλία όπου και έμεινε κοντά στο θείο του ολοκληρώνοντας τη γυμνασιακή του μόρφωση. Σπούδασε φιλοσοφία, φιλολογία και γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι και στη Γερμανία γερμανική φιλολογία, καθώς και μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία. Επανερχόμενος στο Παρίσι έγινε καθηγητής της έδρας της νεοελληνικής γλώσσας στη Σχολή Ανώτερων Σπουδών. Το 1904 διαδέχθηκε τον καθηγητή του Εμίλ Λεγκράν στη Διεύθυνση της Σχολής Ανατολικών Γλωσσών όπου και δίδασκε μέχρι το θάνατό του. Πέθανε το 1929 ύστερα από μακροχρόνια ασθένεια.


ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Μάρη Θεοδοσοπούλου, Ανέκδοτος Ψυχάρης, Ελευθεροτυπία/Βιβλιοθήκη, τχ. 595, 19.3.2010

Ξενοφών Μπρουντζάκης, Η νίκη του πόνου και της αγάπης, Το Ποντίκι, 14.1.2010

10/3/10

Παραχορήγημα

ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ
ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΡΗΓΟΡΗ Μ. ΣΗΦΑΚΗ

Επιμέλεια: Σταύρος Τσιτσιρίδης
Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2010
670 σελ., τιμή 38.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 34.20


Τα τριάντα τρία µελετήµατα που περιλαµβάνονται στον τόµο έχουν ως κοινό θεµατικό άξονα το αρχαίο θέατρο σε όλο του το εύρος: την τραγωδία, την κωµωδία, τον µίµο, αλλά και την Ποιητική του Αριστοτέλη, καθώς και την ιστορία και την αρχαιολογία του αρχαίου θεάτρου. Μέρος των µελετηµάτων αναφέρεται, επίσης, στην επιβίωση και στην πρόσληψη του αρχαίου ελληνικού δράµατος και θεάτρου τόσο κατά τους ρωµαϊκούς χρόνους όσο και στη νεότερη εποχή. Ο τόµος είναι αφιερωµένος στον καθηγητή Γρηγόρη Μ. Σηφάκη, έναν από τους σηµαντικότερους διεθνώς µελετητές του αρχαίου ελληνικού θεάτρου.

Ο τόμος χωρίζεται στα εξής μέρη:

Μέρος Α΄. ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Νίκος Χ. Χουρμουζιάδης, Kyriakos Tsantsanoglou, Eric Handley, Μαίρη Μάντζιου, Diskin Clay, Δανιήλ Ιακώβ, Κατερίνα Συνοδινού, Menelaos Christopoulos, Θεόδωρος Κ. Στεφανόπουλος, Δημήτριος Α. Χρηστίδης, Vayos J. Liapis, Michael Paschalis

Μέρος Β΄. ΚΩΜΩΔΙΑ
Athena Kavoulaki, Avi Sharon, Ole Thomsen, Ιωάννης Μ. Κωνσταντάκος, Antonis Tsakmakis, Stavros Tsitsiridis, Christos Theodoridis, Edith Hall

Μέρος Γ΄. ΜΙΜΟΣ
Edith Hall

Μέρος Δ΄. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ – ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Νικόλαος Κονομάρης, Δημήτριος Λυπουρλής, John Marincola,

Μέρος Ε΄. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ – ΕΠΙΓΡΑΦΙΚΗ
Larissa Bonfante, Μιχάλης Α. Τιβέριος, Σεμέλη Πινγιατόγλου, ΄Αγγελος Χανιώτης

Μέρος ΣΤ΄. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΒΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Ελένη Περάκη-Κυριακίδου, Στρατής Κυριακίδης, Martin Kreeb, Νίκος Χατζηνικολάου, Θόδωρος Χατζηπανταζής

9/3/10

ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ
ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΩΣ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
Πρακτικά του Γ΄ Πανελληνίου Θεατρολογικού Συνεδρίου
ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΟΝ ΘΟΔΩΡΟ ΧΑΤΖΗΠΑΝΤΑΖΗ

Επιμέλεια: Αντώνης Γλυτζουρής, Κωνσταντίνα Γεωργιάδη
Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2010
685 σελ., τιμή 35.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 31.50


Ο τόμος αποτελείται από τις ανακοινώσεις του Γ΄ Πανελλήνιου Θεατρολογικού Συνεδρίου (Ρέθυμνο, Οκτώβριος 2008) που διοργάνωσαν το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, προς τιμήν του ομότιμου καθηγητή Θόδωρου Χατζηπανταζή. Εξήντα καταξιωμένοι και νεότεροι ερευνητές από πανεπιστήμια της Ελλάδας, της Ευρώπης και της Αμερικής παρουσιάζουν τα πιο πρόσφατα δείγματα της έρευνας για την ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου (από την κρητική δραματουργία του 17ου αιώνα έως την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004) γύρω από ένα κεντρικό άξονα προβληματισμού: Παράδοση και εκσυγχρονισμός στο νεοελληνικό θέατρο.

Ακόμα και από αυτήν τη σταδιακή (και διόλου απρόσκοπτη) εισαγωγή της ίδιας της θεατρικής τέχνης στο νοτιοανατολικό άκρο της Βαλκανικής Χερσονήσου στα χρόνια της Κρητικής Αναγέννησης, ή δυο αιώνες αργότερα, την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, έως τις ποικίλες εκσυγχρονιστικές απόπειρες που ακολούθησαν μέχρι την αυγή του 21ου αιώνα, το νεοελληνικό θέατρο διαμόρφωσε, τελικά, μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία μέσα από ένα δυναμικό και εξελισσόμενο πλέγμα συνεχών ανανεώσεων και αντιστάσεων.

Οι ανακοινώσεις διερευνούν με δημιουργικό τρόπο αυτή τη σχέση παράδοσης και νεοτερικότητας μέσα από ποικίλες οπτικές και μεθόδους. Οι θεματικές ενότητες του τόμου καλύπτουν τις προσπάθειες ανανέωσης της δραματουργίας, την επαγγελματική κατάσταση του νεοελληνικού θεάτρου, την τέχνη του ηθοποιού, την τέχνη του σκηνοθέτη, τη σκηνική αναβίωση του αρχαίου δράματος, τη σχέση του θεάτρου με τις άλλες τέχνες και την πρόσληψη του θεάτρου από το κοινό και την κριτική.

Ευριπίδη, Ιππόλυτος, Κ.Θ.Β.Ε., 1964, αρχαίο θέατρο Φιλίππων, σκηνοθεσία: Σωκράτης Καραντινός, σκηνικά-κοστούμια: Νίκος Εγγονόπουλος, φωτογραφία: Σωκράτης Ιορδανίδης.
Aρχείο Κ.Θ.Β.Ε.

Το βιβλίο περιλαμβάνει τις εξής ενότητες:

Ενότητα Α΄. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑΣ
Μαρίνα Ροδοσθένους-Μπαλάφα, Αρετή Βασιλείου, Ιωάννα Παπαγεωργίου, Παναναγιώτης Μουλλάς, Άννα Σταυρακοπούλου, Κωνσταντίνα Ριτσάτου, Peter Bien, Σταμάτης Ν. Φιλιππίδης, Γιάννης Κιουρτσάκης, Θανάσης Καραγιάννης, Ηρακλής Χατζηιωαννίδης, Κέλη Δασκαλά, Κωνσταντίνος Κυριακός, Αγγέλα Καστρινάκη, Αλίκη Μπακοπούλου-Χωλς, Εύη Προύσαλη, Έφη Βαφειάδη, Φίλιππος Χάγερ, Αφροδίτη Σιβετίδου, Έλση Σακελλαρίδου, Ρέα Γρηγορίου.

Ενότητα Β΄. Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Κωνσταντίνα Γεωργιάδη, Αντώνης Γλυτζουρής, Τίνα Κροντήρη, Μαρία Φραγκή.

Ενότητα Γ΄. Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΗΘΟΠΟΙΟΥ
Ανδρέας Δημητριάδης, Ηρώ Κατσιώτη, Μαρία Μαυρογένη, Μανώλης Σειραγάκης, Κλειώ Φανουράκη.

Ενότητα Δ΄. Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ
Δημήτρης Σπάθης, Λίλα Μαράκα, Αλέξανδρος Ευκλείδης, Γιάννα Τσόκου, Άντρη Χ. Κωνσταντίνου, Κάτια Αρφαρά, Μαριλένα Ζαρούλια.

Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της (1977). Νίκος Χαραλάμπους (ιεροκήρυκας), Δέσποινα Μπεμπεδέλη (Μάνα Κουράγιο).
Φώτο Σινέ

Ενότητα Ε΄. Η ΣΚΗΝΙΚΗ ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ
Αλέξης Πολίτης, Βάνια Παπανικολάου, Πλάτων Μαυρομούστακος, Δηώ Καγγελάρη, Άννα Μισοπολινού, Νατάσα Σιουζουλή, Ελευθερία Ιωαννίδου.

Ενότητα ΣΤ΄. ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΤΕΧΝΕΣ
Τασούλα Μαρκομιχελάκη, Έρη Σταυροπούλου, Γιάννης Σαμπροβαλάκης, Μαρία Χναράκη, Παναγιώτα Κωνσταντινάκου, Νατάσσα Χασιώτη, Παναγιώτα Μήνη, Άννα Πούπου.

Ενότητα Ζ΄. Η ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ
Θόδωρος Γραμματάς, Ιουλία Πιπινιά, Στάθης Γεωργιάδης, Χριστίνα Ντουνιά, Κωνσταντίνα Ζηροπούλου, Γεωργία Λαδογιάννη, Γιώργος Σαμπατακάκης, Θόδωρος Χατζηπανταζής.

4/3/10

ΑΡΧΕΙΟ ΑΛΗ ΠΑΣΑ

ΑΡΧΕΙΟ ΑΛΗ ΠΑΣΑ ΓΕΝΝΑΔΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ
ΣΧΟΛΗΣ ΑΘΗΝΩΝ

Έκδοση, σχολιασμός, ευρετήρια: Βασίλης Παναγιωτόπουλος, µε τη συνεργασία των Δηµήτρη Δηµητρόπουλου και Παναγιώτη Μιχαηλάρη
Αθήνα, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών 2007-2009
τ. Α΄, 1747-1808, 809 σελ.
τ. Β΄, 1809-1817, 923 σελ.
τ. Γ΄, 1818-1821, 709 σελ.
τ. Δ΄, Εισαγωγή - Ευρετήρια - Γλωσσάρι, 720 σελ.
Τιμή 100.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 90.00


Ο Aλή πασάς Τεπελενλής, πασάς των Ιωαννίνων (1750-1822) αποτελεί µια αµφιλεγόµενη αλλά αναµφισβήτητα κυρίαρχη φυσιογνωµία της νέας Ελληνικής Ιστορίας. Το µυθικό αυτό πρόσωπο παρουσιάζει ανάλογο ενδιαφέρον τόσο για την ιστορία της φθίνουσας Οθωµανικής Αυτοκρατορίας όσο και ειδικότερα για την αναδυόµενη εθνική ιστορία της Αλβανίας. Η τελευταία, µέσω της ανάδειξης Αλβανών πασάδων στα πασαλίκια της ευρύτερης περιοχής Αλβανίας και Ηπείρου και ιδιαίτερα του Αλή πασά στα Γιάννενα, βλέπει την αναβάθµιση της Αλβανικής παρουσίας στο οθωµανικό σύστηµα διοίκησης και κάποιες πρόδροµες µορφές αλβανικής εθνικής αφύπνισης.

Η γειτονία του πασαλικίου των Ιωαννίνων µε τα διεθνοποιηµένα Επτάνησα που στα χρόνια του Αλή πασά είδαν να εναλλάσσονται τέσσερις ξένες κυριαρχίες (βενετική, γαλλική, ρωσική, αγγλική) έδωσε αφορµή σε µια εντυπωσιακή σειρά ξένων συγγραφέων, της εποχής του αλλά και µεταγενέστερων, να ασχοληθούν µε το πρόσωπό του και κάποια άλλα επιτεύγματά του, τη βάρβαρη συµπεριφορά και τα εγκλήµατά του. Μερικά δηµοσιευµένα έγγραφα που ο ίδιος έχει στείλει σε τρίτους, ή προέρχονται από διπλωµατικές πηγές, δεν διαψεύδουν την αντιφατική εικόνα που ξεπηδάει µέσα από τις µαρτυρίες των αφηγηµατικών έργων.

Ωστόσο έλλειπε ως τώρα η µεγάλη αυθεντική πηγή πληροφοριών, δηλαδή το προσωπικό του αρχείο, που θα επιβεβαίωνε ή θα διέψευδε την επικρατούσα ─ευρωπαϊκή και ελληνική─ αντίληψη για το άτοµο και τις πράξεις του.

Αυτό το προσωπικό αρχείο του Αλή πασά, ή καλύτερα, το τµήµα του που έχει διασωθεί µέσα από δαιδαλώδεις και εν µέρει ανεξιχνίαστες συνθήκες, φυλάσσεται σήµερα στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη Αθηνών (1.500 περίπου ελληνικά έγγραφα) και δηµοσιοποιείται στο σύνολό του µέσα από την παρούσα έκδοση. Με την πιστή µεταγραφή των εγγράφων, τον συστηµατικό υποµνηµατισµό και την παροχή κάθε δυνατής βοήθειας προς τον αναγνώστη (ευρετήρια, γλωσσάρια κ.ά.), διευκολύνεται η κατανόηση της λειτουργίας ενός πρωτόγονου ή ηγεµονικού συστήµατος και µιας δυσνόητης γραφειοκρατίας που το συνοδεύει. Η έκδοση του Αρχείου του Αλή πασά ρίχνει ένα νέο ισχυρό φωτισμό σε μια από τις σπουδαιότερες περιόδους της ελληνικής ιστορίας.

Luis Dupre, Ο Αλή πασάς στη λίμνη του Βουθρωτού, 1819, (λεπτομέρεια). Έγχρωμη λιθογραφία από το: Μανόλης Βλάχος, Luis Dupre, Ταξίδι στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, Αθήνα, Ολκός 1994, σελ. 124 και 153

Ακολουθεί συνέντευξη του ιστορικού Βασίλη Παναγιωτόπουλου, που επιμελήθηκε την έκδοση του Αρχείου, στη Μικέλα Χαρτουλάρη. (Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ /Σαββατοκύριακο 27-28 Φεβρουαρίου 2010, στήλη Ιστορία, σελ. 26 & 55)

Αλή Πασάς: στα όρια της ιδιοφυΐας και της νεύρωσης

«O Αλή Πασάς ήταν μια προσωπικότητα στα όρια της ιδιοφυΐας αφενός και της νεύρωσης αφετέρου. Όπως προκύπτει από το Αρχείο του και από την Εισαγωγή του Παναγιωτόπουλου, είχε μια πρωτόγονη και ταυτόχρονα επεξεργασμένη πολιτική σκέψη και έντονη λαϊκή συνείδηση που του επέτρεψε να διαχειριστεί αποτελεσματικά τόσο τις πολιτικο-διπλωματικές συνθήκες της εποχής του όσο και τις ατέλειες του οθωμανικού διοικητικού συστήματος. Ήταν από όλους τους πασάδες εκείνος που κατάλαβε καλύτερα τα παιχνίδια των ευρωπαϊκών δυνάμεων και που επικοινωνούσε περισσότερο με τη Δύση ─αλληλογραφούσε μάλιστα με τον Ναπολέοντα─, ωστόσο δεν ήταν δυτικόφρων και παρέμεινε παραδοσιακός. Η υποτιθέμενη ανεξιθρησκία του ήταν μια μορφή συγκάλυψης της επιθετικότητάς του. Στην πραγματικότητα ήταν δεισιδαίμων και αβυσσαλέα καχύποπτος, βίαιος τόσο απέναντι στους χριστιανούς (π.χ. Σουλιώτες) όσο και απέναντι στους ομοθρήσκους του. Και σε μια εποχή κατά την οποία τα αξιώματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν συνήθως ετήσια, εκείνος κατάφερε να γίνει ο μακροβιότερος πασάς σε ένα πόστο, μένοντας κυρίαρχος στα Ιωάννινα για 33 χρόνια!

Για ποιον λόγο, κύριε Παναγιωτόπουλε, μας ενδιαφέρει σήμερα ο Αλή Πασάς;

Πρώτα πρώτα διότι είναι μια κυρίαρχη φυσιογνωμία της ελληνικής ιστορίας, που έχει σχέση με την Ελληνική Επανάσταση. Όλο το στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό που έλαβε μέρος στον Αγώνα είναι άμεσα ή έμμεσα συνδεδεμένο με τον Αλή Πασά: είτε στην υπηρεσία του όπως ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, ο Πανουργιάς ή ο Κίτσος Τζαβέλλας και στην αυλή του όπως ο Κωλέττης, ο Βηλαράς, ο Ψαλίδας, είτε ως αντίπαλοί του. Όπως οι Σουλιώτες οι οποίοι εξοντώνονται το 1803 από τον Αλή αλλά επιστρέφουν το 1820 στο Σούλι για να τον στηρίξουν εναντίον των σουλτανικών στρατευμάτων που τον πολιορκούν όταν κηρύσσεται αποστάτης. Σκεφθείτε πως στο ξεκίνημα του Αγώνα, επί 10-11 μήνες ο Αλή και οι Έλληνες συμβαδίζουν, και σε κάποιο βαθμό συνεργάζονται- αν και όχι ρητά- εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Πύλης, ώσπου ο πανίσχυρος Αλή νικιέται. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι οι Φιλικοί, στο συνθηματικό γλωσσάρι τους τον έλεγαν «Ο Πενθερός».

Ο Αλή έχει όμως ειδικό βάρος και επειδή σχετίζεται με την αναδυόμενη εθνική ιστορία της Αλβανίας, με την ιστορία της φθίνουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθώς και με τα διεθνοποιημένα, όπως λέτε, Επτάνησα...

Φυσικά, διότι είναι περιφερειακός πασάς σε ζωτική περιοχή των ελληνικών χωρών, με ισχυρή αναλογία ορθόδοξου πληθυσμού, ισχυρή ορθόδοξη αλβανική κοινότητα, ισχυρή παρουσία Αλβανών μουσουλμάνων που παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό εκτουρκισμού (είναι ελληνόφωνοι/αλβανόφωνοι), μια περιοχή που παράλληλα δέχεται μεγάλη εισροή ιδεών του Διαφωτισμού. Επίσης διότι βρίσκεται σε επαφή με τα Ιόνια Νησιά σε μια εποχή όπου εναλλάσσονται εκεί τέσσερις διαδοχικές ηγεμονίες (Βενετία, Γαλλία, Ρωσία, Αγγλία), άρα το πασαλίκι του γίνεται δίαυλος για τη συνάφεια με τη Δύση. Τέλος επειδή την ώρα που η αυτοκρατορία μοιάζει να μην είναι σε θέση να διαχειριστεί την εξουσία, εκείνος γίνεται από τους πλέον χαρακτηριστικούς εκφραστές σεπαρατιστικών (χωριστικών) λύσεων που προσβλέπουν στον ρεφορμισμό (μεταρρύθμιση) του σουλτανικού καθεστώτος. Στο τέλος βέβαια, η δική του λύση θα αποδειχθεί αναποτελεσματική και το μόνο αντίπαλο μοντέλο που θα αποδώσει θα είναι εκείνο που θα στηριχθεί στις εθνικές κοινότητες. Η λύση δηλαδή που εκπροσωπούν η σερβική και η Ελληνική Επανάσταση.

Joseph Cartwright, Ο Αλή πασάς 1819, (λεπτομέρεια).
Έγχρωμη χαλκογραφία από το: Τόπος και εικόνα τ. ΣΤ΄.
Επιμέλεια: Μανόλης Βλάχος, Αθήνα, Ολκός 1983, σελ. 124 και
153

Στην υπηρεσία του Αλή Πασά συναντάμε ορισμένα πρόσωπα που θα παίξουν ηγετικό ρόλο στην Επανάσταση, όπως ο Ανδρούτσος ή ο Καραϊσκάκης. Πώς συμβιβάζονται αυτές οι συμπεριφορέςόργανα εξουσίας και στοιχεία αντίστασης;

Η υπηρεσία χριστιανών ως φρουρών της υπαίθρου είναι από παλιά γνωστή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτοί είναι οι αρματολοί που ο λαός τούς δέχεται κυρίως επειδή κυνηγάνε τους ληστές. Ο Αλή Πασάς έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στον θεσμό, τον αναβάθμισε και με την πολιτική τού διαίρει και βασίλευε, χρησιμοποίησε δεξιοτεχνικά ορισμένες από τις ομάδες των ορεινών περιοχών (της Στερεάς κυρίως και της Ηπείρου) για τη δημιουργία δικής του τοπικής επιρροής. Όταν όμως ξεσπά η Επανάσταση, ο Αλή Πασάς βρίσκεται υπό διωγμόν από την Υψηλή Πύλη και οι αρματολοί, εν μέρει ή σταδιακά, αποδεσμεύονται από την επιρροή του και προσχωρούν στην εθνική εξέγερση. Ωστόσο, σε σχέση με άλλες ομάδες όπως οι κοτζαμπάσηδες ή ο κλήρος, εκείνοι αμφιταλαντεύτηκαν περισσότερο απ΄ όλους ως προς τη βαθύτερη ιδεολογική τους ένταξη. Ήταν όμως τόσο απαραίτητοι για να υπάρξει ένοπλη αντίσταση στην αυτοκρατορία, ώστε οι άλλες ομάδες ανέχονταν τις αδυναμίες τους.

Είναι ο Αλή Πασάς ο πρόδρομος της αλβανικής αφύπνισης;

Αυτό υποστηρίζεται από μερίδα της αλβανικής ιστοριογραφίας, και είναι μια επιβίωση των ρομαντικών ιδεών για τη συγκρότηση των βαλκανικών ταυτοτήτων. Ο Αλή είναι ένας Αλβανός, μουσουλμάνος, Οθωμανός πασάς αλλά δεν φαίνεται να είχε ποτέ δράση εθνοτικού τύπου. Δεν έδειξε ποτέ καμία ιδιαίτερη εύνοια προς τους αλβανικούς ή αλβα νόφωνους πληθυσμούς, ούτε προκύπτει από πουθενά καμία φροντίδα του για την ανάδειξη μιας ιδιαίτερης αλβανικής κουλτούρας. Αντίθετα απεχθανόταν ιδιαίτερα τους αλβανικής καταγωγής τοπικούς μουσουλμάνους ηγεμονίσκους και τις ανυπότακτες κοινότητες.

Luis Dupre, Ο σφραγιδοφύλακας του Αλή πασά [πρόκειται για τον Άγο Μουχουρνάρη, από τα βασικά πρόσωπα του Διβανίου του Αλή Πασά], 1819 (λεπτομέρεια) από το: Μανόλης Βλάχος, Luis Dupre, Ταξίδι στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, Αθήνα, Ολκός 1994, σελ. 89

Στη σχολική ιστορία το Σούλι εμφανίζεται ως πρόδρομος της ελληνικής εξέγερσης κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τι μαθαίνουμε γι΄ αυτό, από το Αρχείο του Αλή Πασά;

Οι Σουλιώτες ήταν μια ανυπότακτη ορεινή κοινότητα, στηριγμένη στη δύναμη των όπλων, που ζούσε από την έμμεση ή άμεση εκμετάλλευση των γειτονικών πληθυσμών. Από τη στιγμή λοιπόν που ο Αλή Πασάς ήθελε να επεκτείνει την κυριαρχία του σε όλη την περιοχή, δεν μπορούσε να ανεχτεί τοπικούς θύλακες μη ελεγχόμενης εξουσίας· γι΄ αυτό επιδίωξε με τέτοια επιμονή τη φυσική τους εξόντωση. Από το Αρχείο του μαθαίνουμε όλη τη διαδικασία της πολιορκίας του Σουλίου και τη σταδιακή αποδυνάμωση της άμυνας των Σουλιωτών, περισσότερο από κούραση και διάσπαση της εσωτερικής συνοχής τους παρά από κλασικού τύπου προδοσία, όπως κατά καιρούς έχει γραφτεί».


Ολόκληρο το δημοσίευμα μπορείτε να το διαβάσετε εδώ