ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΞΑΝΘΗΣ

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΞΑΝΘΗΣ
RELIGIOUS MONUMENTS
IN THE PREFECTURE OF XANTHI

Επιστημονική επιμέλεια: Γεώργιος Χρ. Τσιγάρας

Μετάφραση: Andrew Watson,

π. Φίλιππος Ζυμάρης

Φωτογραφίες: Δήμος Κουκλάς

Σχέδια: Κωνσταντίνα Λαντίτσου
Ξάνθη, Ιερά Μητρόπολις Ξάνθης και Περιθεωρίου - Μουφτεία Ξάνθης 2009
303 σελ., δίγλωσσο (ελληνικά - αγγλικά)
Τιμή 40.00 €, στο βιβλιοπωλείο μας 36.00 €

H δίγλωσση αυτή έκδοση αποτελεί μια προσπάθεια συστηματικής καταγραφής της θρησκευτικής κληρονομιάς της περιοχής της Ξάνθης. Αναδεικνύει τα χριστιανικά ─ορθόδοξα, ρωμαιοκαθολικά και αρμενικά─, τα μουσουλμανικά και τα εβραϊκά μνημεία του νομού, τεκμηριώνοντας έτσι τη μακρόχρονη ειρηνική συνύπαρξη των τριών μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών στην περιοχή. Μετά από μια εκτενή ιστορική εισαγωγή, παρουσιάζονται τα μνημεία με όλα τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία, πορίσματα επιτόπιων ερευνών και αρχαιολογικών ανασκαφών και με όσο το δυνατόν ολοκληρωμένη βιβλιογραφία.

Σ’ αυτό τον τόμο συνεργάστηκαν οι: Γεώργιος Βογιατζής, Βασιλική Γεωργιάδου, Δημήτριος Κασαπίδης, Φωκίων Κοτζαγεώργης, αρχιμανδρίτης Παντελεήμων (Σταύρος) Μουτάφης, Ιωάννης Μπακιρτζής, Εμίν Σερήφ, Γιασάρ Σερήφ-Δαμάντογλου, Διονύσιος Τσεντικόπουλος, Χριστόφορος Χατζίδης.

Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό προέρχεται από τη συλλογή του Δημήτρη Μαυρίδη, της Εριφύλης Κοντοπούλου, του Δημήτρη Κασαπίδη, από την Αρμένικη Κοινότητα Ξάνθης, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδας, τους Γιώργο Μυτακίδη, Νίκο Κόκκα και από τα βιβλία: Καλλίντζη - Τερζοπούλου - Ζήκος - Δαδάκη, Άβδηρα-Πολύστυλον, 1998 και Π. Α. Γεωργαντζής, Ξάνθη. Η κυρά της Θράκης, 1991.

 Άποψη της Μονής Παναγίας Αρχαγγελιωτίσσης
σε φωτογραφία των αρχών του 20ου αιώνα

«Τα πολιτιστικά μνημεία αποτελούν έκφραση του τρόπου ζωής μιας κοινωνίας, των αναζητήσεων και επιτευγμάτων της σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, ταυτόχρονα όμως αποτελούν και πολύτιμη παρακαταθήκη για τις μεταγενέστερες γενιές. Ειδικότερα, τα θρησκευτικά μνημεία εκφράζουν τις θρησκευτικές ανάγκες και αναζητήσεις συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων αλλά και τις πολιτιστικές κατευθύνσεις τους, οι οποίες αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού εκφράζουν μία δυναμική με εξαιρετική εμβέλεια μέσα στο χρόνο και παραμένουν ζωντανές στο παρόν.

 Αχριάν Τζαμί
Εσωτερική άποψη

Τα χριστιανικά, μουσουλμανικά και εβραϊκά θρησκευτικά μνημεία που έχουν διασωθεί στο νομό Ξάνθης, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σε λειτουργία ως κέντρα λατρείας και προσευχής, αποτελούν ζωντανές μαρτυρίες της θρησκευτικής και πολιτιστικής ιστορίας της περιοχής. Βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη την περιοχή με ιδιαίτερη πυκνότητα στους οικισμούς που διαδραμάτισαν σημαίνοντα ιστορικό ρόλο τόσο κατά τη βυζαντινή όσο και κατά την οθωμανική περίοδο. Πρόκειται για μνημεία που βρίσκονται στο Πολύστυλο (Άβδηρα-Μπουλούστρα), στην Ξάνθη (Ξάνθεια) και στη Γενισέα (Γενιτζέ Ι Καρασού). Δεν λείπουν όμως μνημεία και στη βόρεια ορεινή περιοχή του νομού, όπου σήμερα κυριαρχούν τα μουσουλμανικά· αν και διασώζονται και ερείπια χριστιανικών ναών, σπαράγματα και τεκμήρια της ιστορικής πορείας της περιοχής.

Το κατεδαφισμένο σήμερα κτήριο
της Συναγωγής της Ξάνθης

Η μελέτη των θρησκευτικών μνημείων του νομού Ξάνθης έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί προάγει τη γνώση μας για την ιστορία της τέχνης του ευρύτερου χώρου της Θράκης, καθώς στα μνημεία αυτά αποτυπώνεται μία πολυκύμαντη ιστορική διαδρομή. Παράλληλα, αναδεικνύει και άλλες παραμέτρους πολιτιστικές και θρησκευτικές, οι οποίες σχετίζονται με τη συνύπαρξη των θρησκευτικών ομάδων στην περιοχή και την προσφορά τους στην πνευματική και πολιτιστική πρόοδο της περιοχής.

 Η Μαντολινάτα της Αρμενικής Κοινότητας
στα τέλη της δεκαετίας του 1920

Είναι σήμερα γενικά αποδεκτό ότι τα θρησκευτικά μνημεία, πέρα από τη βασική τους χρήση ως τόποι λατρείας και προσευχής, λειτούργησαν στο παρελθόν και λειτουργούν μέχρι σήμερα ως παιδευτικά και πολιτιστικά κέντρα, ενώ επίσης αποτέλεσαν πυρήνες της πολεοδομικής συγκρότησης και σχεδιασμού των πόλεων και των οικισμών, αλλά και κέντρα της ιστορίας και της τέχνης. Τα θρησκευτικά μνημεία που σώζονται σήμερα μέσα στα διοικητικά όρια του νομού Ξάνθης προσφέρουν απτή μαρτυρία του πολιτισμού της θρησκευτικότητας και ταυτόχρονα αποτελούν τεκμήρια της πολυκύμαντης ιστορίας της περιοχής από την παλαιοχριστιανική και βυζαντινή περίοδο μέχρι την απελευθέρωση της Ξάνθης τον Οκτώβριο του έτους 1919. Τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν αλλά και φυσικές καταστροφές, όπως συχνές πυρκαγιές και οι καταστρεπτικοί σεισμοί του έτους 1829, αποτελούν την κύρια αιτία της καταστροφής των μνημείων της Ξάνθης…»

(Γεώργιος Χρ. Τσιγάρας
από τα προλεγόμενα του βιβλίου)

 Ο τεκκές Κιουτουκλού Μπαμπά
Χωριό Σέλινο. Εξωτερική άποψη

Ο Γεώργιος Χρ. Τσιγάρας γεννήθηκε στην Πάτρα. Σπούδασε Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Βυζαντινολογία στο Πανεπιστήμιο Βιέννης. Είναι διδάκτορας Θεολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Βυζαντινολογίας του Πανεπιστημίου Βιέννης. Υπηρετεί ως θεολόγος στο 4ο Ενιαίο Λύκειο Ξάνθης.