29/5/10

ΒΑΣΙΛΙ ΓΚΡΗΓΚΟΡΟΒΙΤΣ ΜΠΑΡΣΚΙ «ΤΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ»

ΒΑΣΙΛΙ ΓΚΡΗΓΚΟΡΟΒΙΤΣ ΜΠΑΡΣΚΙ
Τα ταξίδια του στο Άγιον Όρος
1725-1726, 1744-1745
με την φροντίδα και τα σχόλια
του ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά

Επιστημονική επιμέλεια: Μιλτιάδης Πολυβίου,
Νικόλαος Τουτός, Γεώργιος Φουστέρης
Θεσσαλονίκη, Αγιορειτική Εστία/Μουσείο Μπενάκη 2009
715 σελ., τιμή 35.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 31.50


Η Αγιορειτική Εστία αξιοποιώντας το πολύτιμο Αρχείο του αείμνηστου Ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά παρουσιάζει για πρώτη φορά ολοκληρωμένο το έργο του oυκρανού μοναχού ─ περιηγητή Βασίλειου Γκρηγκορόβιτς Μπάρσκι (17011747), που επισκέφτηκε το Άγιον Όρος το 1725 και το 1744 και περιέχει τις εντυπώσεις και τις καταγραφές από τα δύο ταξίδια του στο Άγιον Όρος. Τα σχετικά κείμενα αποτελούν μία πολύτιμη μαρτυρία ενός εξέχοντος διανοούμενου, που καταγράφει με λεπτομέρειες εντυπώσεις, αποτυπώνει τυπικά, σχεδιάζει Μονές, Καθολικά και Σκήτες, που λόγω της αντικειμενικότητας και του σχολαστικού τρόπου καταγραφής και αποτύπωσης, αποτελούν και θα συνεχίσουν να αποτελούν και στο μέλλον πολύτιμο υλικό για την μελέτη της ιστορίας, της λατρείας και των θεσμών του Αγίου Όρους αλλά και της αρχιτεκτονικής και αρχαιολογίας.

Η μονή Καρακάλλου

«To 1725 o Ουκρανός Βασίλειος Γκρηγκορόβιτς Μπάρσκι κάνει το πρώτο του προσκύνημα στο Άγιον Όρος. Είναι μόλις 24 ετών. Θα περάσουν δεκαεννέα χρόνια μέχρι το Μάιο του 1744 που θα επιστρέψει για δεύτερη φορά στον Άθωνα. Στο διάστημα που μεσολάβησε έχει επισκεφτεί τους Αγίους Τόπους, την Αίγυπτο, το Σινά, την Δαμασκό, την Αντιόχεια, την Κωνσταντινούπολη, την Τρίπολη (του Λιβάνου), την Πάτμο, την Χίο… Ένας μεγάλος κύκλος περιηγήσεων σε όλα τα χριστιανικά προσκυνήματα.

Όταν ώριμος πια ο ταξιδευτής μοναχός φθάνει για δεύτερη φορά στην αθωνική πολιτεία τον υποδέχονται "με αγάπη και τιμή". Θα παραμείνει στο Όρος για ένα μεγάλο διάστημα. Θα επισκεφτεί όλα τα μοναστήρια, θα σχεδιάσει, θα γράψει, θα προσπαθήσει να συνθέσει την ιστορία του Άθωνα...»

(Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη
Βασίλειος Μπάρσκι και Παύλος Μυλωνάς.
Ένα ταξίδι στην Σοβιετία
,
από τα προλογικά του βιβλίου)

Η μονή Παντοκράτορος

«Το όρος Άθως είναι μέγα και υψηλό. Έχει ερημιές και απέραστα φαράγγια. Είναι επίμηκες και τα μοναστήρια δεν είναι πάνω, ψηλά, αλλά κάτω, μόλις πάνω από τη θάλασσα. Υπάρχουν δέκα μονές στην ανατολική και δέκα στην δυτική πλευρά του όρους. Το όρος αυτό, όταν το βλέπεις από τη θάλασσα, δίνει την εντύπωση νησιού, γιατί η γη εκεί που αρχίζει το βουνό δεν είναι παρά μόνο μια στενή λουρίδα, έτσι που μόλις δεν το περιβάλλει ολόκληρο η θάλασσα. Μόνο από τη μεριά της θάλασσας φαίνεται η κορυφή και η πλαγιά αυτού του όρους, γιατί εκεί είναι το ψηλότερο, πάνω από όλα τα βουνά. Το όρος είναι πάντα σκεπασμένο από μαύρα σύννεφα και ονομάζεται ελληνικά Άθως. Οι Σλάβοι το ονομάζουν Αθόν. Το όνομα του το πήρε (όπως άκουσα από σίγουρη πηγή) από ένα είδωλο που βρισκότανε στην κορυφή και ονομαζόταν Άθως και το λάτρευαν στην αρχαία εποχή οι Έλληνες. Κάποτε έφθασαν εκεί οι μοναχοί και το κατακρήμνισαν στην θάλασσα και, στη θέση του, έκτισαν τον ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ο οποίος έδειξε την δόξα του στο όρος Θαβώρ∙ υπάρχει δε μέχρι τώρα, αλλά εκεί δεν διαμένει κανείς, λόγω του κρύου και της κακοκαιρίας. Μόνο μια φορά το έτος, κατά μήνα Αύγουστο, στην εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ανεβαίνουν εκεί πάνω οι μοναχοί και τελούν την θεία Λειτουργία, και μετά κατεβαίνουν κάτω γρήγορα, μην τους χτυπήσει ο ψυχρός και αφιλόξενος αέρας. Γιατί κάτω ο τόπος είναι πολύ ζεστός και παντού, κάτω από το βουνό, σε όλα τα μοναστήρια, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, κάνει πολύ ζέστη. Από το παλιό αυτό είδωλο του Άθωνα ονομάζεται και το βουνό Άθως…»

(Βασίλι Γκρηγκορόβιτς Μπάρσκι
Πρώτη επίσκεψη στο Άγιον Όρος Άθω
Σύντομη περιγραφή του όρους Άθω)

Η μονή Σταυρονικήτα

«Για όσους είχαν κάποια σχέση με την επιστημονική έρευνα του Αγίου Όρους, η έκδοση στα ελληνικά των σχετικών κειμένων του Μπάρσκι αποτελούσε ένα πιεστικό αίτημα. Οι μεταφράσεις χρηστικού χαρακτήρα μερικών κεφαλαίων, που είχαν κατά καιρούς γίνει, κατέστησαν ακόμη πιο έντονη την ανάγκη αυτή, γιατί ανέδειξαν όχι μόνο τον πλούτο και την ακρίβεια των περιεχομένων πληροφοριών, αλλά και το γλαφυρό ύφος και την ποιότητα του λόγου του συγγραφέα τους. Ο Παύλος Μυλωνάς, αφοσιωμένος ερευνητής των αθωνικών μνημείων, συνειδητοποιούσε βέβαια το αίτημα αυτό καλύτερα από τον καθένα, γι αυτό και επωμίσθηκε την ευθύνη της έκδοσης των εν λόγω κειμένων στη γλώσσα μας, σχολιασμένων και φροντισμένων από τον ίδιο. Αφιέρωσε στο δύσκολο αυτό έργο μεγάλο πνευματικό μόχθο, πολύ χρόνο, πολλά έξοδα, έκανε πολλά ταξίδια ─έφθασε ως τη Σοβιετική Ένωση για να δει και να φωτογραφίσει τα κατάλοιπα του Μπάρσκι─ όμως ο θάνατος τον σταμάτησε λίγο πριν από την πλήρη ολοκλήρωση του στόχου του. Τον κίνδυνο να μη δει το φως της δημοσιότητας η πολύμοχθη αυτή εργασία τον απέτρεψε το ενδιαφέρον της Αγιορειτικής Εστίας και του Μουσείου Μπενάκη. Τους αξίζουν η ευγνωμοσύνη των ερευνητών και οι ευχαριστίες του ευρύτερου φιλομαθούς κοινού…»

(από το σημείωμα των επιμελητών)

28/5/10

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΙΖΑΜΠΕΘ (ΤΑΝΤ) ΛΑΝΣΝΤΕΗΛ «Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΟΥ»

«Το να ζεις ανάμεσα σ’ αυτούς τους παθιασμένους, κυκλοθυμικούς ανθρώπους χωρίς να χάνεις την προσωπικότητά σου ήταν μια συνεχής πρόκληση. Όπως η Θεσσαλονίκη, έτσι κι αυτοί φημίζονταν για τη δύναμη, την υπερηφάνεια, την αυθεντικότητά τους. Ήταν προνόμιο για μένα να τους συναναστρέφομαι. Έπρεπε να μάθω πώς να εναρμονίζομαι με το περιβάλλον μου, και συνάμα να διατηρώ την αυθεντικότητά μου. Τούτος έγινε σκοπός ζωής και ο πυρήνας της μεταμόρφωσής μου».

Τα λόγια αυτά χρησιμοποίησε η Ελίζαμπεθ (Ταντ) Λάνσντεηλ για τη σχέση της με τους κατοίκους της χώρας που έμελλε να γίνει η δεύτερή της πατρίδα, μιλώντας στην παρουσίαση του βιβλίου της Η μεταμόρφωσή μου: ένα μωσαϊκό από ανθρώπους, τόπους και γεγονότα, στο βιβλιοπωλείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης στη Θεσσαλονίκη (Τσιμισκή 11). Το βιβλίο αναφέρεται στις ρίζες της Ελίζαμπεθ Λάνσντεηλ στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, καθώς και στον ερχομό της στην Ελλάδα το 1949. Κατόπιν, συνυφαίνει τις σχεδόν έξι δεκαετίες της προσωπικής της μεταμόρφωσης με τη μεταμόρφωση της χώρας που τη φιλοξένησε, της Ελλάδας, αλλά και τη μεταμόρφωση της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, του ιδρύματος το οποίο η ίδια και ο σύζυγός της Μπρους υπηρέτησαν με πίστη και δύναμη.

Στο πολυπληθές κοινό της εκδήλωσης μίλησαν ο δρ. Οικονομικής Ιστορίας Ευάγγελος Χεκίμογλου και η Έφορος της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Άννυ Λεβή. Ο κύριος Χεκίμογλου αναφέρθηκε στο ιστορικό και βιβλιογραφικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το βιβλίο, επικεντρώνοντας την ομιλία του στην μεγάλη συμβολή του Μπρους και της Ταντ Λάνσντεηλ στην ιστορία του πολύ σημαντικού εκπαιδευτικού προγράμματος της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης.

Η κυρία Λεβή ξεκίνησε την ομιλία της αναφερόμενη στην ίδρυση της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής στη Θεσσαλονίκη και στο σπουδαίο εκπαιδευτικό της έργο, επισημαίνοντας τη δεσπόζουσα παρουσία του ζεύγους Λάνσντεηλ στα 40 από τα 106 χρόνια δράσης της. «Δίχως αυτούς» σημείωσε η κυρία Λεβή, «πιθανότατα η Αμερικανική Γεωργική Σχολή να μην υπήρχε σήμερα». Επίσης, αναφέρθηκε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Σχολής και στην υπόλοιπη δραστηριότητά της (λειτουργία δύο Λυκείων, ενός Γενικού και ενός Επαγγελματικού, μιας Επαγγελματικής Σχολής, του Κολλεγίου Περρωτής και του εκπαιδευτικού γαλακτοκομείου).

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες στιγμές της βραδιάς ήταν οι αναγνώσεις αποσπασμάτων του βιβλίου από την ηθοποιό Ελένη Δημοπούλου και από τον Bruce Lansdale Willis, εγγονό της κ. Λάνσντεηλ.

Το βιβλίο Η μεταμόρφωσή μου της Ελίζαμπεθ Λάνσντεηλ (421 σελίδες, 102 φωτογραφίες), διατίθεται από τα βιβλιοπωλεία του ΜΙΕΤ (Τσιμισκή 11, Θεσσαλονίκη – Αμερικής 13, Αθήνα) και από την Αμερικανική Γεωργική Σχολή (Μαρίνου Αντύπα 12, Τ.Θ. 23, Θεσσαλονίκη 551 02). Μέρος των εσόδων από την πώλησή του βιβλίου θα διατεθούν προς όφελος του Ταμείου Ηγετικής Φυσιογνωμίας του Μπρους και της Ταντ Λάνσντεηλ.

22/5/10

ΤΙ ΘΑ ΕΒΛΕΠΕ Η ΑΛΙΚΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ

Γιάννης Μανέτας
Τι θα έβλεπε η Αλίκη
στη χώρα των φυτών

Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2010
368 σελ., τιμή 20.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 18.00

Γιατί η κίνηση είναι περιττή στα φυτά; Πώς κάνει σεξ και πώς αμύνεται ένας ακίνητος οργανισμός; Γιατί τα φυτά είναι ασύμμετρα και χωρίς σταθερό μέγεθος; Γιατί μερικά είναι πρακτικώς αθάνατα; Γιατί στον φυτικό κόσμο η δημιουργία κλώνων είναι καθημερινό φυσικό φαινόμενο; Με ποιον μηχανισμό καταφέρνουν τα φυτά να εκμεταλλεύονται μια πρακτικά ανεξάντλητη, εξωγήινη ενεργειακή πηγή; Με ποιον τρόπο ρυθμίζουν τη σύσταση της γήινης ατμόσφαιρας, τον υδρολογικό κύκλο, τη ροή της ύλης και της ενέργειας και, τελικά, το κλίμα; Γιατί τα φυτά δεν υπέστησαν στο παρελθόν μαζικές εξαφανίσεις, όπως τα ζώα; Πώς αντιλαμβάνονται τα φυτά τον έμβιο και άβιο κόσμο και πώς επικοινωνούν μεταξύ τους; Είναι, εν τέλει, τα φυτά ευφυείς οργανισμοί;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που πραγματεύεται τούτο το βιβλίο, σε μια προσπάθεια να πεισθεί ο αναγνώστης ότι κακώς τα φυτά θεωρούνται απλοί οργανισμοί χωρίς εμφανή συμπεριφορά και ευφυία, άρα και χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στην πραγματικότητα θα εκπλαγεί τόσο ευχάριστα όσο η Αλίκη όταν έπεσε στη λαγότρυπα για να βρεθεί σ’ έναν κόσμο τόσο διαφορετικό από τον δικό μας.

Ο Γιάννης Μανέτας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Σπούδασε Φυσιογνωσία και Γεωγραφία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και απέκτησε τον τίτλο του διδάκτορα Βιολογικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Πάτρας το 1976. Εργάζεται στο ίδιο πανεπιστήμιο από το 1978 έως σήμερα. Εξελέγη καθηγητής Φυσιολογίας Φυτών το 1993. Εκτός από το Πανεπιστήμιο Πατρών, έχει εργαστεί ερευνητικά στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών "Δημόκριτος", στον Πειραματικό Σταθμό "Abisco" της Λαπωνίας και στα Πανεπιστήμια Stirling (Σκωτία), Göteborg (Σουηδία), Essen και Karlsruhe (Γερμανία).

21/5/10

Η ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Ρεϋμόντ Μουλέν
η αγορά της τέχνης
παγκοσμιοποίηση & νέες τεχνολογίες

Μετάφραση: Χρύσα Δραντάκη
Επιστημονική επιμέλεια: Νίκη Λοϊζίδη
Αθήνα, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών 2009
180 σελ., τιμή 18.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 16,20


Ενώπιον των οικονομικών και καλλιτεχνικών μεταβολών που συντελούνται από το τέλος του 19ου αιώνα και μέχρι σήμερα, η αγορά της καταξιωμένης τέχνης –κλασσικής και μοντέρνας– αλλά κυρίως η αγορά της σύγχρονης τέχνης πρέπει να ανταπεξέλθουν σε νέα στοιχήματα και να αντιμετωπίσουν νέες προκλήσεις.

Τι ρόλο διαδραματίζουν οι διάφοροι παράγοντες της αγοράς της τέχνης καθώς και οι κρατικοί θεσμοί, οι παγκόσμιες καλλιτεχνικές διοργανώσεις και οι οίκοι δημοπρασιών; Ποια είναι τα αποτελέσματα από τη χρήση των νέων τεχνολογικών μέσων που εμπεριέχουν τη δυνατότητα υπερπολλαπλασιασμού των έργων και κατάργησης της υλικότητάς τους; Πώς επενεργεί η ποικιλία των καλλιτεχνικών τάσεων και των εκφραστικών μέσων στην παγκόσμια αγορά; Πώς διαφαίνονται τα αποτελέσματα της σημερινής παγκοσμιοποίησης στο χώρο των καλλιτεχνικών συναλλαγών και των καλλιτεχνικών δικτύων;

Στην παρούσα μελέτη, η Ρεϋμόντ Μουλέν καταγράφει με εμβρίθεια και οξυδέρκεια τις βαθιές εσωτερικές αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν τους καλλιτεχνικούς θεσμούς αλλά και τις αισθητικές αξίες της Δύσης στη σύγχρονη εποχή. Οι «πολυπολιτισμικές» εκδηλώσεις, η θεσμοθέτηση νέων διεθνών μπιενάλε και διεθνών αγορών σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, αποτελούν αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, η οποία, ωστόσο, δεν εμποδίζει στο ελάχιστο την καθαρά δυτική κηδεμονία όλων των σημαντικών δικτύων που έχουν σχέση με την (παγκοσμιοποιημένη πλέον) αγορά της τέχνης. Οι θέσεις της Μουλέν αναδεικνύονται με την παραδειγματική ανάλυση του θεσμικού, νομικού, και φορολογικού πλαισίου καθώς και των νέων προσανατολισμών της αγοράς της τέχνης στη χώρα που γνωρίζει άριστα, τη Γαλλία.



Η Ρεϋμόντ Μουλέν (Raymonde Moulin), κοινωνιολόγος της τέχνης, ήδη από την έκδοση του πρώτου και θεμελιώδους έργου της Le Marché de la peinture en France [Η αγορά της ζωγραφικής στη Γαλλία] (1967), ασχολήθηκε με την αγορά της τέχνης, το επάγγελμα και τις σταδιοδρομίες των καλλιτεχνών, την κρατική πολιτική στήριξης της καλλιτεχνικής δημιουργίας, καθώς και με τη συστηματική παρατήρηση του καλλιτεχνικού περιβάλλοντος η οποία της επέτρεψε να μελετήσει τη δημιουργία και την καθιέρωση των καλλιτεχνικών αξιών. Με βασική επιστημονική κατάρτιση στην ιστορία, η Μουλέν χρησιμοποιώντας με πρωτοποριακό τρόπο θεωρίες και αναλυτικές μεθόδους από το χώρο της Οικονομίας και εισάγοντας προσεγγίσεις της Εθνολογίας στον κόσμο της τέχνης, διαμόρφωσε την επιστήμη της Κοινωνιολογίας της Τέχνης μέσα από τον διαρκή διάλογο με τις άλλες κοινωνικές επιστήμες και πρότεινε μια κοινωνικοοικονομική θεωρία για την αξία της τέχνης.

Το 1983, ίδρυσε στο Παρίσι, στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, το Κέντρο Κοινωνιολογίας των Τεχνών (Centre de Sociologie des Arts: CSA) ─από το 2002 γνωστό πλέον ως Κέντρο Κοινωνιολογίας της Εργασίας και των Τεχνών (Centre de Sociologie de Travail et des Arts: CESTA)─, το οποίο και διηύθυνε μέχρι το 1992. Καθηγήτρια και διευθύντρια σπουδών στην ίδια σχολή από το 1985 μέχρι το 1992, παρέμεινε επίτιμη διευθύντρια σπουδών στο Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS) μέχρι το 2002. Μέλος της Επιτροπής Ιστορίας του γαλλικού υπουργείου Πολιτισμού από το 1994, η Ρεϋμόντ Μουλέν διετέλεσε επίσης πρόεδρος της Γαλλικής Εταιρείας Κοινωνιολογίας και διηύθυνε την έκδοση του περιοδικού Revue française de sociologie.

Τα κυριότερα έργα της:
L’ Artiste, l’ Institution et le Marché [Ο καλλιτέχνης, οι θεσμοί και η αγορά], Flammarion, 1992
De la Valeur de l’ art [Η αξία της τέχνης], Flammarion, 1995
Sociologie de l’ art [Κοινωνιολογία της τέχνης] (επιμ.), L’ Harmattan, 1986

Τα πιο πρόσφατα συναφή άρθρα της:
«L’ art et l’ argent: un double jeu permanent» [Η τέχνη και το χρήμα: ένα διαρκές διπλό παιχνίδι] στην Encyclopœdia Universlalis (2009) και «Le marché de l’art contemporain au début du XXIe siécle» [Η αγορά της σύγχρονης τέχνης στις αρχές του 21ου αιώνα] (υπό έκδοση).



Η επιμελήτρια της έκδοσης Νίκη Λοϊζίδη σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και, από το 1973 έως το 1982, ακολούθησε ευρύ κύκλο μεταπτυχιακών σπουδών στην École des Hautes Études en Sciences Sociales του Παρισιού. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (1982), ενώ το 1985 εξελέγη επίκουρη και το 1993 τακτική καθηγήτρια στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Το 2004 μετακινήθηκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου ανέλαβε τον βασικό σχεδιασμό του Τμήματος Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης, το οποίο άρχισε να λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 2006-2007. Στον κύριο κορμό των μαθημάτων του Τμήματος εντάχθηκε και η Κοινωνιολογία της Τέχνης. Η Νίκη Λοϊζίδη έχει συγγράψει βιβλία, μελέτες και άρθρα με αντικείμενο την Ιστορία και τη Θεωρία της Τέχνης.

17/5/10

ΕΛΙΖΑΜΠΕΘ (ΤΑΝΤ) ΛΑΝΣΝΤΕΗΛ «Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΟΥ»

Το βιβλίο της Ελίζαμπεθ (Ταντ) Λάνσντεηλ Η μεταμόρφωσή μου: ένα μωσαϊκό από ανθρώπους, τόπους και γεγονότα, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ενάρετος της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, θα παρουσιαστεί στο βιβλιοπωλείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης στη Θεσσαλονίκη (Τσιμισκή 11), την Πέμπτη 20 Μαΐου 2010, ώρα 8.00 μ.μ. Θα μιλήσουν ο δρ. Οικονομικής Ιστορίας Ευάγγελος Χεκίμογλου, η Έφορος της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Άννυ Λεβή, η ηθοποιός Ελένη Δημοπούλου και η συγγραφέας.


Το βιβλίο μιλάει για τις ρίζες της Λάνσντεηλ στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον ερχομό της στην Ελλάδα το 1949. Κατόπιν, συνυφαίνει τις σχεδόν έξι δεκαετίες της προσωπικής της μεταμόρφωσης με τη μεταμόρφωση της χώρας που τη φιλοξένησε, της Ελλάδας, αλλά και τη μεταμόρφωση της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, του ιδρύματος το οποίο η ίδια και ο σύζυγός της Μπρους υπηρέτησαν με πίστη και δύναμη.

Πρίστον Χολ, ο Παρθενώνας της Γεωργικής Σχολής

Ο Δημήτρης Ζάννας, μακροχρόνιος φίλος των Λάνσντεηλ και πρώην Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, γράφει στον πρόλογο του βιβλίου: «Η μεταμόρφωσή μου της Ταντ Λάνσντεηλ μιλά για μια ερωτική σχέση. Σ’ αυτή την πολύ προσωπική και δροσερή αυτοβιογραφία, η Ταντ εκφράζει την αγάπη της για τους ανθρώπους, τους τόπους και τα γεγονότα που άλλαξαν τη ζωή της όντας σύζυγος του Μπρους Λάνσντεηλ, διευθυντή της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης, σε μια περίοδο που διατρέχει το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και μεταφέρει τον αναγνώστη στον 21ο.

[…] Στο βιβλίο της η Ταντ καταγράφει, αποτυπώνοντας μια σειρά προσωπικών στιγμιοτύπων, συναντήσεις που άγγιξαν και άλλαξαν τη ζωή της. Μια από τις προκλήσεις που είχε ν’ αντιμετωπίσει ήταν να βρει τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στο ιεραποστολικό πνεύμα της Σχολής και τις κοινωνικές υποχρεώσεις που απαιτούσε η θέση της. Η Γεωργική Σχολή, συμπεριλαμβανομένων των φίλων και του προσωπικού της, κρατά εξέχουσα θέση στο βιβλίο: είναι το περιβάλλον όπου μαθαίνει να ξεχνά τον εαυτό της επενδύοντας στους άλλους.

[…] Ο Μπρους και η Ταντ αποτελούν παράδειγμα συντροφικότητας και συνεργασίας. Στη Μεταμόρφωσή μου η Ταντ συλλαμβάνει και αποτυπώνει το πέρασμά της από τον ανυποχώρητο ιδεαλισμό στην κατανόηση των προσωπικών και πνευματικών αναγκών των ανθρώπων γύρω της».

Η Ταντ στέκεται να κουβεντιάσει με εργαζόμενους στη Σχολή

Ο μυθιστοριογράφος και κριτικός Έντμουντ Κήλυ αναφέρει για το βιβλίο της Λάνσντεηλ: «Προς το τέλος της συναρπαστικής βιογραφικής της αφήγησης όπου αναθυμάται την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της Ελλάδας, μια ατμόσφαιρα που μπορεί να μεταμορφώνει τα πάντα, η Ελίζαμπεθ ‘Ταντ’ Λάνσντεηλ παραθέτει μερικούς στίχους από την "Ιθάκη", το περίφημο ποίημα του μεγαλύτερου των συγχρόνων Ελλήνων ποιητών, Κ. Π. Καβάφη: Να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος,/ γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις’, ένας δρόμος που θα σου επιτρέψει να υπερπηδήσεις τα εμπόδια που θα συναντήσεις ‘αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή/ συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει. Η Ταντ αναφέρει το απόσπασμα επ’ ευκαιρία ενός ταξιδιού της οικογένειας από τη Θεσσαλονίκη στην Τουρκία και τη Βουλγαρία, αλλά οι στίχοι του Καβάφη περιγράφουν και τη ζωή της ίδιας της συγγραφέως ως νεαρής νεόνυμφης που ξεκινά από την Αμερική για ένα μεγάλο ταξίδι ανακάλυψης σε μία άγνωστη, δύσκολη, συχνά ευφρόσυνη ξένη χώρα και μία καινούργια σταδιοδρομία στον ουσιώδη, αν και όχι όσο πρέπει αναγνωρισμένο, ρόλο της συζύγου ενός εμπνευσμένου δασκάλου και μητέρας τεσσάρων παιδιών, που όλα τους έχουν πάρει όρκο πίστης σε δύο χώρες· κι όλ’ αυτά ενώ ψάχνει τη θέση που της αξίζει κάτω από τον μεσογειακό ήλιο. Η ιστορία της διαδρομής της ως την ύστατη Ιθάκη ζωντανεύει πρώτα απ’ όλα συγκινητικές εικόνες της προσωπικής της ανθεκτικότητας αλλά και της πνευματικής εκπαίδευσης που απόκτησε υπηρετώντας την Αμερικανική Γεωργική Θεσσαλονίκης για περισσότερα από σαράντα χρόνια, καθώς και τις στιγμές της εξαίσιας ψυχικής ανάτασης που της προσέφερε το έργο της σε μια χώρα την οποία αγάπησε όσο και τη δική της».

Τζέημς Χολ, το πρώτο κτίριο διδασκαλίας

Το βιβλίο Η μεταμόρφωσή μου της Ελίζαμπεθ Λάνσντεηλ (421 σελίδες, 102 φωτογραφίες), διατίθεται από τα βιβλιοπωλεία του ΜΙΕΤ (Τσιμισκή 11, Θεσσαλονίκη – Αμερικής 13, Αθήνα) και από την Αμερικανική Γεωργική Σχολή (Μαρίνου Αντύπα 12, Τ.Θ. 23, Θεσσαλονίκη 551 02). Μέρος των εσόδων από την πώλησή του βιβλίου θα διατεθούν προς όφελος του Ταμείου Ηγετικής Φυσιογνωμίας του Μπρους και της Ταντ Λάνσντεηλ. Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε να απευθυνθείτε με e-mail στο info@afs.edu.gr.

12/5/10

ΣΤΟΛΙΣΜΟΙ ΚΕΦΑΛΗΣ

ΣΤΟΛΙΣΜΟΙ ΚΕΦΑΛΗΣ
Ενθύμια ταξιδιών από λαούς της Ανατολής
Συλλογή Ιωάννας Κουτσουδάκη

Επιμέλεια: Σοφία Χανδακά
Υπομνηματισμός: Ιωάννα Κουτσουδάκη
Μετάφραση ιταλικού κειμένου: Ανταίος Χρυσοστομίδης
Γλωσσική επιμέλεια: Δημήτρης Αρβανιτάκης

Σχεδιασμός: Μανόλης Μωρεσόπουλος
Φωτογραφίσεις αντικειμένων: Λεωνίδας Κουργιαντάκης

Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη 2010
125 σελ. με 100 έγχρωμες φωτογραφίες κι ένα χάρτη
Τιμή 10.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 9.00


Η έκδοση αυτή συνοδεύει την ομότιτλη έκθεση, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη, στην Αθήνα, από 13 Απριλίου έως 9 Μαΐου 2010.




«Η κάλυψη και ο στολισμός του σώματος και του κεφαλιού αποτελούν έναν από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος τοποθετείται μέσα στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Για τον λόγο αυτόν, η ένδυση θεωρείται από τους ερευνητές ως ένα κωδικοποιημένο αισθητηριακό σύστημα εξωλεκτικής επικοινωνίας που βοηθά στην ανθρώπινη διάδραση στον χώρο και στον χρόνο. Μέσα από τη μελέτη της φορεσιάς, της δομής, των μερών και των εξαρτημάτων της μπορούμε να μάθουμε περισσότερα για την ιστορία, τις αντιλήψεις, τα έθιμα και τις αισθητικές προτιμήσεις εκείνων που την φέρουν.

Παιδικός σκούφος των Yao ή Mien. Ταϊλάνδη

Η εικόνα που σχηματίζεται σχεδόν αυτόματα στο μυαλό μας, ύστερα από μια τέτοια ανθρωπολογική παρατήρηση, είναι αυτή των παραδοσιακών κοινωνιών, όπου η σύζευξη της φορεσιάς με την τοπική κοινωνία είναι πιο άμεση και εμφανής, και κατά προέκταση αναπολούμε (ίσως με έναν τόνο ρομαντισμού) κόσμους που διαλύονται και χάνονται στο όνομα της παγκοσμιοποίησης. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτή η παρατήρηση ισχύει εξίσου και για την ένδυση στις σύγχρονες κοινωνίες. Μέσα από το τι φοράμε, καθορίζουμε την ταυτότητά μας, είτε αυτό αφορά στην ταύτιση είτε στη διαφοροποίηση που επιθυμούμε να επιτύχουμε σε σχέση με τους γύρω μας.

Πάνω: κόσμημα κεφαλής ή φερετζές με μεταγενέστερες προσθήκες, Υεμένη. Κάτω: κόσμημα κεφαλής, Τουρκμενιστάν

[…] ο τρόπος κάλυψης και στολισμού της κεφαλής ορίζει σε μεγάλο βαθμό τον άνθρωπο και τη θέση του εντός της κοινωνίας του. Ορίζει επίσης σήμερα τη θέση της κοινωνίας αυτής στον κόσμο, σηματοδοτώντας τη διαφορετικότητά της ως εθνοτικής ομάδας, εθνότητας ή μειονότητας. Πρόκειται λοιπόν για ΄ισχυρά΄ αντικείμενα, τα οποία παράγουν σημαντικές δημιουργικές και κοινωνικές συνδηλώσεις σε σχέση με τους ανθρώπους που εκπροσωπούν. Η ποικιλία των αντικειμένων, όπως θα φανεί στις επόμενες σελίδες, αποδεικνύει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και της πολιτιστικής της διάστασης, καθώς αναδεικνύει μοναδικά στοιχεία ιστορίας και αισθητικής.

Παιδικό καπέλο των Bi. Yunnan, νότια Κίνα

[…] Ο κόσμος αλλάζει. Αυτό επιφέρει αλλαγές και στην ένδυση και καθιστά σπάνια και συλλεκτικά εξαρτήματα τα οποία ή δεν χρησιμοποιούνται πια ή δεν κατασκευάζονται όπως παλιά. Όπως μας πληροφόρησε η συλλέκτρια, πολλά από τα καπέλα δεν τα έχει ξανασυναντήσει σε μεταγενέστερα ταξίδια της, αφού έχουν αντικατασταθεί στις αγορές από φθηνά τουριστικά αντίγραφα. Είναι γεγονός βέβαια, πως ακόμη και σήμερα κατασκευάζονται και χρησιμοποιούνται από τους τοπικούς πληθυσμούς, οι συνήθειες των οποίων όμως έχουν λάβει και την όψη της τουριστικής ατραξιόν, αφού συχνά φωτογραφίζονται με τις παραδοσιακές τους φορεσιές για να καλωσορίσουν τους επισκέπτες ή αναπαριστούν τελετές και χορούς...».

(Από Στολισμοί κεφαλής στις παραδοσιακές
κοινωνίες: Χρήση και αισθητική,
Σοφία Χανδακά, σελ. 12-24)

6/5/10

ΕΝΔΥΕΣΘΑΙ

ΕΝΔΥΕΣΘΑΙ
Για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος

Επιστημονική επιμέλεια: Ιωάννα Παπαντωνίου
Φωτογραφίες: Κώστας Βέργας, Νικόλας Κωνσταντίνου,
Γιώργος Παλυβίδας, Μαρία Παπαδοπούλου
Ναύπλιο, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα 2010
238 σελ., τιμή 52.25€, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 38.02


Πρόκειται για τον δίγλωσσο κατάλογο της ομότιτλης έκθεσης που πραγματοποιείται από το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη (24/03/2010 - 23/05/2010) και βασίζεται στην ενδυματολογική συλλογή του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος «Βασίλειος Παπαντωνίου», που αποτελείται από μεγάλη γκάμα μουσειακών ενδυμάτων από τον 18ο έως τον 21ο αιώνα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται αριστουργήματα σχεδιαστών παγκόσμιας εμβέλειας, όπως των Mariano Fortuny, Jeanne Lanvin, Christian Dior, Jean-Paul Gaultier, Issey Miyake κ.ά., αλλά και Ελλήνων σχεδιαστών με διεθνή ακτινοβολία, όπως των Γιάννη Ευαγγελίδη, Jean Dessès, του James Galanos, Γιάννη Τσεκλένη, Σοφίας Κοκοσαλάκη κ.ά.

Ενδυμασία από ύφασμα tartan κατασκευής περ. 1822
για την επίσκεψη του Γεωργίου 4ου στη Σκωτία.
(National Museums of Scotland)

«Η έκθεση Ενδύεσθαι φιλοδοξεί μέσα από την παρουσίαση για πρώτη φορά στο κοινό της μοναδικής για τα ελληνικά δεδομένα ενδυματολογικής συλλογής του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος, να αναδείξει την ανάγκη δημιουργίας στην Ελλάδα ενός μουσείου πολιτισμού του ενδύματος. Γι’ αυτό, τόσο στην έκθεση όσο και στον κατάλογο, προβάλλονται τόσο οι διάφορες λειτουργίες του ενδύματος όσο και οι διαφορετικές προσεγγίσεις, όπως διερευνώνται από την επιστήμη της ενδυματολογίας.

Comme des Garcons/Rei Kawakubo
«Σύνολο» Φθινόπωρο/Χειμώνας
1983
Φωτ.: Taishi Hirokawa
(Συλλογή Kyoto Costume Institute,
δωρεά Comme des Garcons, Ltd.)

Το πεδίο που ανοίγεται είναι εξαιρετικά ευρύ. Ο κατάλογος της έκθεσης δεν αποσκοπεί ─ούτε είναι δυνατόν─ να εξαντλήσει τα πολλά και ποικίλα θέματα που σχετίζονται με τη μελέτη του ενδύματος. Με την πρόσκληση που απηύθυνε η Ιωάννα Παπαντωνίου σε παλαιούς και νέους συνεργάτες της από την Ελλάδα και το εξωτερικό, για να συμβάλλουν με τα άρθρα τους στη σύνταξη του καταλόγου, ήθελε ακριβώς ο παρών τόμος να προσθέσει κάποιες ψηφίδες στο μεγάλο μωσαϊκό της ιστορίας του ενδύματος και, κυρίως, να γίνει το έναυσμα για μια ουσιαστική συζήτηση με θέμα τη δημιουργία ενός μουσείου πολιτισμού του ενδύματος, με όλο και περισσότερους υποστηρικτές και συνοδοιπόρους.

Φορεσιά Εύζωνα, Αθήνα 1903
Δωρεά: Βενιζέλος Χαραλαμπίδης

Ο κατάλογος ξεκινά με το σκεπτικό της έκθεσης, έτσι όπως διατυπώνεται από την Ιωάννα Παπαντωνίου. Στη συνέχεια η γράφουσα, αναφερόμενη σε μια ξεχωριστή ενότητα της έκθεσης, παρουσιάζει τη συλλεκτική πολιτική του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος: παρακολουθεί τον κύκλο ζωής ενός ρούχου από το σχεδιασμό ως τον πελάτη και από την γκαρνταρόμπα ως το μουσείο. Για μια δεύτερη χρήση των ρούχων μιλά η Madeleine Ginsburg προβάλλοντας το μεγάλο ενδιαφέρον του αγοραστικού κοινού και των επιμελητών των μουσείων για μεταχειρισμένα ρούχα (vintage clothes), ενώ η Aileen Ribeiro εξετέζει τη σχέση τέχνης και ενδύματος, επισημαίνοντας ότι ένα σύγχρονο μουσείο μόδας θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις μορφές τέχνης, ως τεκμήρια απαραίτητα στην ενδυματολογική μελέτη. Η Παρή Καλαμαρά και η Linda Welters αναφέρονται στην καταγραφή της πολιτισμικής και κοινωνικής ταυτότητας μέσω του ενδύματος, με παραδείγματα από την βυζαντινή ενδυματολογία, η πρώτη και από τοπικές φορεσιές και σύγχρονα ενδύματα η δεύτερη.

Από αριστερά: Στηθόδεσμος, c. 1908, δωρεά: Διονύσης Κρητικός
Κορσές Gloriane, 1960, δωρεά: Σώμα Ελληνίδων Οδηγών
Κορσές, 1899, Κορσές, τέλη 19ου αιώνα, Κορσές, ΗΠΑ 1870-1875

Για τη σύγχρονη πραγματικότητα μιλά και η Akiko Fukai, αναφερόμενη όμως κυρίως στην ιαπωνική ενδυματολογική κουλτούρα, μια κουλτούρα που τη χαρακτηρίζουν οι αντιθέσεις και που προσελκύει το διεθνές ενδιαφέρον, γιατί αποτελεί μια απόπειρα ανεύρεσης νέου νοήματος στην πράξη του "ενδύεσθαι" τον 21ο αιώνα. Αναφορά στον ανδρικό τρόπο ένδυσης κάνουν δύο συγγραφείς του καταλόγου. Ο Robert Doyle αντιπαραβάλλει το σκοτσέζικο κιλτ με το αστικό κοστούμι, και ο Νίκος Πετρόπουλος χαράσσει τα όρια μεταξύ κομψότητας και μόδας, δίνοντας με την ευκαιρία αυτή και συμβουλές σε κομψευόμενους άντρες. Για τη μόδα μιλά και η Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, με μια αναδρομή στην Ελλάδα του 1950 και 1960. Παρουσιάζει μια ιδιαίτερη στιγμή της ελληνικής μόδας που στηριζόταν στην εκ νέου ανακάλυψη της "λαϊκής" τέχνης. Τέλος, από τη σκοπιά του θεάτρου, η ενδυματολόγος Σοφία Παντουβάκη εξετάζει τη διττή διάσταση της έννοιας "ενδύεσθαι" στη θεατρική ενδυματολογία: το θεατρικό κοστούμι "ενδύει" ένα χαρακτήρα-ρόλο και ταυτόχρονα "ενδύει" ένα πραγματικό πρόσωπο, τον ερμηνευτή.

«Αντερί» γυναικείο μεταξωτό
Συρία, 19ος αιώνα. Δωρεά: Ιωάννα Παπαντωνίου

Ακολουθεί η παρουσίαση των εκθεμάτων σύμφωνα με το σκεπτικό της έκθεσης. Βασικός άξονας είναι οι ενδυματολογικές ομάδες, όπου περιλαμβάνονται εκθέματα με κοινό παρονομαστή την ιδιαίτερη χρήση τους: ενδύματα που χαρακτηρίζουν συγκεκριμένες στιγμές της ζωής του ανθρώπου (π.χ. τους διάφορους σταθμούς του κύκλου της ζωής του), συγκεκριμένες λειτουργίες (αθλητισμός, ψυχαγωγία, εργασία) ή ιδιαίτερες χρήσεις (άμφια, μεταμφιέσεις, θεατρικά κοστούμια). Ο κατάλογος κλείνει με μια επιλογή από τα πολυτιμότερα δείγματα της ενδυματολογικής συλλογής του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος, που χρονολογούνται από το 18ο μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα».

(Ξένια Πολίτου,
από το εισαγωγικό σημείωμα του καταλόγου)