Η μονή Καρακάλλου
«To 1725 o Ουκρανός Βασίλειος Γκρηγκορόβιτς Μπάρσκι κάνει το πρώτο του προσκύνημα στο Άγιον Όρος. Είναι μόλις 24 ετών. Θα περάσουν δεκαεννέα χρόνια μέχρι το Μάιο του 1744 που θα επιστρέψει για δεύτερη φορά στον Άθωνα. Στο διάστημα που μεσολάβησε έχει επισκεφτεί τους Αγίους Τόπους, την Αίγυπτο, το Σινά, την Δαμασκό, την Αντιόχεια, την Κωνσταντινούπολη, την Τρίπολη (του Λιβάνου), την Πάτμο, την Χίο… Ένας μεγάλος κύκλος περιηγήσεων σε όλα τα χριστιανικά προσκυνήματα.
Βασίλειος Μπάρσκι και Παύλος Μυλωνάς.
Ένα ταξίδι στην Σοβιετία, από τα προλογικά του βιβλίου)
Η μονή Παντοκράτορος
«Το όρος Άθως είναι μέγα και υψηλό. Έχει ερημιές και απέραστα φαράγγια. Είναι επίμηκες και τα μοναστήρια δεν είναι πάνω, ψηλά, αλλά κάτω, μόλις πάνω από τη θάλασσα. Υπάρχουν δέκα μονές στην ανατολική και δέκα στην δυτική πλευρά του όρους. Το όρος αυτό, όταν το βλέπεις από τη θάλασσα, δίνει την εντύπωση νησιού, γιατί η γη εκεί που αρχίζει το βουνό δεν είναι παρά μόνο μια στενή λουρίδα, έτσι που μόλις δεν το περιβάλλει ολόκληρο η θάλασσα. Μόνο από τη μεριά της θάλασσας φαίνεται η κορυφή και η πλαγιά αυτού του όρους, γιατί εκεί είναι το ψηλότερο, πάνω από όλα τα βουνά. Το όρος είναι πάντα σκεπασμένο από μαύρα σύννεφα και ονομάζεται ελληνικά Άθως. Οι Σλάβοι το ονομάζουν Αθόν. Το όνομα του το πήρε (όπως άκουσα από σίγουρη πηγή) από ένα είδωλο που βρισκότανε στην κορυφή και ονομαζόταν Άθως και το λάτρευαν στην αρχαία εποχή οι Έλληνες. Κάποτε έφθασαν εκεί οι μοναχοί και το κατακρήμνισαν στην θάλασσα και, στη θέση του, έκτισαν τον ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ο οποίος έδειξε την δόξα του στο όρος Θαβώρ∙ υπάρχει δε μέχρι τώρα, αλλά εκεί δεν διαμένει κανείς, λόγω του κρύου και της κακοκαιρίας. Μόνο μια φορά το έτος, κατά μήνα Αύγουστο, στην εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ανεβαίνουν εκεί πάνω οι μοναχοί και τελούν την θεία Λειτουργία, και μετά κατεβαίνουν κάτω γρήγορα, μην τους χτυπήσει ο ψυχρός και αφιλόξενος αέρας. Γιατί κάτω ο τόπος είναι πολύ ζεστός και παντού, κάτω από το βουνό, σε όλα τα μοναστήρια, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, κάνει πολύ ζέστη. Από το παλιό αυτό είδωλο του Άθωνα ονομάζεται και το βουνό Άθως…»
(Βασίλι Γκρηγκορόβιτς Μπάρσκι
Πρώτη επίσκεψη στο Άγιον Όρος Άθω
Σύντομη περιγραφή του όρους Άθω)
Η μονή Σταυρονικήτα
«Για όσους είχαν κάποια σχέση με την επιστημονική έρευνα του Αγίου Όρους, η έκδοση στα ελληνικά των σχετικών κειμένων του Μπάρσκι αποτελούσε ένα πιεστικό αίτημα. Οι μεταφράσεις χρηστικού χαρακτήρα μερικών κεφαλαίων, που είχαν κατά καιρούς γίνει, κατέστησαν ακόμη πιο έντονη την ανάγκη αυτή, γιατί ανέδειξαν όχι μόνο τον πλούτο και την ακρίβεια των περιεχομένων πληροφοριών, αλλά και το γλαφυρό ύφος και την ποιότητα του λόγου του συγγραφέα τους. Ο Παύλος Μυλωνάς, αφοσιωμένος ερευνητής των αθωνικών μνημείων, συνειδητοποιούσε βέβαια το αίτημα αυτό καλύτερα από τον καθένα, γι αυτό και επωμίσθηκε την ευθύνη της έκδοσης των εν λόγω κειμένων στη γλώσσα μας, σχολιασμένων και φροντισμένων από τον ίδιο. Αφιέρωσε στο δύσκολο αυτό έργο μεγάλο πνευματικό μόχθο, πολύ χρόνο, πολλά έξοδα, έκανε πολλά ταξίδια ─έφθασε ως τη Σοβιετική Ένωση για να δει και να φωτογραφίσει τα κατάλοιπα του Μπάρσκι─ όμως ο θάνατος τον σταμάτησε λίγο πριν από την πλήρη ολοκλήρωση του στόχου του. Τον κίνδυνο να μη δει το φως της δημοσιότητας η πολύμοχθη αυτή εργασία τον απέτρεψε το ενδιαφέρον της Αγιορειτικής Εστίας και του Μουσείου Μπενάκη. Τους αξίζουν η ευγνωμοσύνη των ερευνητών και οι ευχαριστίες του ευρύτερου φιλομαθούς κοινού…»
(από το σημείωμα των επιμελητών)