ΤΑ ΓΡΑΝΑΖΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

David S. Landes
ΤΑ ΓΡΑΝΑΖΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

ΤΑ ΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Μετάφραση: Λύο Καλοβυρνάς
Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2012
663 σελ. με 32 α/μ και 8 έγχρωμες εικόνες
και 11 πίνακες
ISBN 978-960-250-544-1 (χαρτόδετο)
Τιμή 35.00 € / στο βιβλιοπωλείο μας 31.50 €
ISBN 978-960-250-545-8 (πανόδετο)
Τιμή 45.00 € / στο βιβλιοπωλείο μας 40.50 €

Στα Γρανάζια του χρόνου επιχειρείται μια πρώτη απόπειρα να καταγραφεί η γενική ιστορία της μέτρησης του χρόνου και η (θετική ή αρνητική) συμβολή της σε ό,τι αποκαλούμε σύγχρονο πολιτισμό. Κατά τον Λάντες, η εφεύρεση του μηχανικού ρολογιού στη μεσαιωνική Ευρώπη ήταν μία από τις σημαντικότερες εφευρέσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας ―όχι στην ίδια κατηγορία με τη φωτιά και τον τροχό, αλλά συγκρίσιμη με την τυπογραφία, όσον αφορά τις επαναστατικές επιπτώσεις που είχε στις πολιτισμικές αξίες, τις τεχνολογικές αλλαγές, την οργάνωση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, αλλά και τη διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Ο πύργος της Βαβέλ: φορητό ρολόι με «σμάλτο Μπλουά». Κίνηση του Ματτίς Βέντσελ, Στρασβούργο 1626. Η θήκη αποδίδεται στον Ζάν Τουτέν, εφευρέτη της ζωγραφικής σε σμάλτο. Διάμετρος 47 χιλ.

Το βιβλίο διαιρείται σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος θέτει το ερώτημα πώς και γιατί μια τόσο γόνιμη εφεύρεση εμφανίστηκε στην Ευρώπη και παρέμεινε ευρωπαϊκό μονοπώλιο για περίπου πεντακόσια χρόνια. Πρόκειται δηλαδή για μελέτη σε επίπεδο πολιτισμικής ιστορίας, για τις συγκριτικές αξίες και τις επιπτώσεις τους στην κοινωνική δράση. Το δεύτερο μέρος είναι μια μελέτη της ιστορίας της επιστήμης και της τεχνικής. Δείχνει πώς φτάσαμε από τους στοιχειώδεις μηχανισμούς που μετρούσαν τον χρόνο κατά προσέγγιση σε όργανα υψηλής ακρίβειας και παρουσιάζει την ιστορία της βελτίωσης του ρολογιού ως οργάνου. Το τρίτο μέρος ―το εκτενέστερο― ασχολείται με τους ανθρώπους που έφτιαξαν φορητά ή σταθερά ρολόγια, καθώς και με τον τρόπο που τα έφτιαξαν.

Ιαπωνικό φορητό ρολόι, 19ος αιώνας

Πρόκειται για μια μελέτη οικονομικής ιστορίας, το ιστορικό της εξέλιξης των τεχνικών κατασκευής και των μεθόδων παραγωγής. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, η έρευνα τον οδήγησε σε «απρόσμενες ατραπούς και κατευθύνσεις: σε θέματα όπως η θρησκεία και η λαογραφία, τα μαθηματικά και η μηχανική, η αστρονομία και η ναυσιπλοΐα· αλλά και σε πολύ διαφορετικούς τόπους, όπως στην αυλή του Μεγάλου Χάνου και του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στα αστεροσκοπεία της αναγεννησιακής Ευρώπης πριν από την ανακάλυψη των τηλεσκοπίων, στους κύκλους των λογίων του Παλαιού Καθεστώτος, στη φονική ρότα των γαλιονιών της Μανίλας, στις εκκωφαντικά σιωπηλές διαμάχες περί χρονομέτρησης στα παρατηρητήρια του Κιού, της Γενεύης και του Νεσατέλ· από τα ασφυκτικά γεμάτα και ακατάστατα εργαστήρια των cabinotiers της Γενεύης και το κατάστημα ενός τεχνίτη στο ορεινό Νεσατέλ μέχρι τα κτίρια των εργοστασίων με τα αμέτρητα παράθυρα στο Ουώλθαμ της Μασσαχουσέττης και στο Έλτζιν του Ιλλινόι, και τις άθλιες φάμπρικες κατασκευής ρολογιών της Νοτιοανατολικής Ασίας». 

Ο ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΛΑΝΤΕΣ (γ. 1924) είναι ομότιμος καθηγητής ιστορίας και οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Δίδαξε επίσης ιστορία στο Πανεπιστήμιο Τζωρτζ Ουάσινγκτον. Έχει γράψει συναρπαστικά βιβλία, που έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν χαρακτηριστεί «σημαντικά σημεία αναφοράς για όσους θέλουν να κατανοήσουν τις οικονομικές διαδικασίες που συγκροτούν τον κόσμο μας»: Bankers and Pashas: International Finance and Economic Imperialism in Egypt (1958), The Unbound Prometheus: Technological Change and Industrial Development in Western Europe from 1750 to the Present (1969) (ελλ. έκδ. Ο Προμηθέας χωρίς δεσμά), The Wealth and Poverty of Nations: Why Some Are So Rich and Some So Poor (1998) (ελλ. έκδ. Ο πλούτος και η φτώχεια των εθνών), Dynasties: Fortunes and Misfortunes of the World’ s Great Family Businesses (2006).

ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΕΤ

Τα βιβλιοπωλεία του ΜΙΕΤ στη Θεσσαλονίκη (Τσιμισκή 11) και στην Αθήνα (Αμερικής 13), από την Δευτέρα 24 Σεπτεμβρίου έως και την Τρίτη 30 Νοεμβρίου 2012, προσφέρουν σε όλους τους αναγνώστες τη δυνατότητα να αποκτήσουν  επιλεγμένους τίτλους του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, καθώς και του Μουσείου Φωτογραφίας Καλαμαριάς «Χρήστος Καλεμκερής» σε ακόμη καλύτερες τιμές. Παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας για οποιαδήποτε πληροφορία ή και διευκρίνιση (τηλ. 2310 288 036).

Gustav Adolph Henning

Reading girl, 1828

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΕΤ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Τσιμισκή 11, 546 24

2310 288 036, φαξ 2310 226 460

Δε-Τε-Σα 9.00-15.00 Τρ-Πε-Πα 9.00-21.00

bookstore-thessaloniki@miet.gr

http://miettsimiski11.blogspot.com

ΑΘΗΝΑ: Αμερικής 13, 106 72

210 3614 143, φαξ 210 3614 163

Δε-Τε-Σα 9.30-15.30 Τρ-Πε-Πα 9.30-20.00

bookstore-amerikis@miet.gr

http://miet-amerikis13.blogspot.gr

Δ. Γ. ΚΑΜΠΟΥΡΟΓΛΟΥ. Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

ΙΩΣΗΦ ΣΙΑΚΚΗΣ
Δ. Γ. ΚΑΜΠΟΥΡΟΓΛΟΥ
Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2012
261 σελ.
ISBN 978-960-250-540-3 (χαρτόδετο)
Τιμή 14,00 / στο βιβλιοπωλείο μας 12,60 €
ISBN 978-960-250-541-0 (πανόδετο)
Τιμή 20,00 € / στο βιβλιοπωλείο μας 18,00 €


Ο Δημήτριος Γ. Καμπούρογλου (1852-1942) δημιούργησε ένα πολύμορφο και ευρύτατο έργο που απλώνεται σε ποικίλους τομείς, από την ποίηση, το θέατρο, το διήγημα και το μυθιστόρημα, ως το χρονογράφημα, τη λαογραφία, την ιστοριοδιφία και τη δημοσιογραφία. Υπήρξε άλλωστε ένας ακαταπόνητος και μεθοδικός ερευνητής της αθηναϊκής ιστορίας, ενώ παράλληλα συμμετείχε ενεργά και αδιάλειπτα στην πνευματική ζωή της πρωτεύουσας. Δεδομένου ότι η γοητευτική μορφή του Καμπούρογλου εμφανίζεται μάλλον παραμελημένη στη βιβλιογραφία, το ΜΙΕΤ αποφάσισε να εκδώσει τη μελέτη του Ιωσήφ Σιακκή, εντάσσοντάς την στη σειρά «Νεοελληνική προσωπογραφία».

Ο Ιωσήφ Σιακκής (1917-1999), νομικός και ιστοριοδίφης, γεννήθηκε, σπούδασε και έζησε στην Αθήνα. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πολέμησε στην Αλβανία και στη Μέση Ανατολή με το εκεί Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα και συμμετείχε σε όλες τις επιχειρήσεις της Ιταλίας και στην εκστρατεία του Ρίμινι. Για τη δράση του τιμήθηκε από την ελληνική πολιτεία με τον Πολεμικό Σταυρό Γ΄ Τάξεως και το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων και από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας με το Παράσημο του Αγίου Μάρκου. Εργάστηκε ως ελεύθερος επαγγελματίας δικηγόρος ως το 1978, οπότε αφοσιώθηκε πλήρως στην ιστοριοδιφική έρευνα. Καρπός των ερευνών του είναι το αρχείο του, το οποίο απόκειται σήμερα στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης και περιέχει πλούσιο υλικό για τον ελληνικό εβραϊσμό από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας και για την ιστορία των εβραϊκών κοινοτήτων πολλών ελληνικών πόλεων, αλλά και της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης και άλλων πόλεων της Μικράς Ασίας. Η σημαντική καταγραφή εβραϊκών ονοματεπωνύμων και ιστορικών εβραϊκών οικογενειών είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του ΕΛΙΑ. Το αρχείο περιλαμβάνει επίσης στοιχεία για θέματα όπως η βιβλική ιστορία, οι σχέσεις χριστιανισμού και εβραϊσμού, ο αντισημιτισμός στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, ο ναζισμός, η γενοκτονία των Εβραίων της Ευρώπης, καθώς και φιλολογικά, λογοτεχνικά και ιστορικά κείμενα του Ιωσήφ Σιακκή, ένα από τα οποία είναι η μελέτη για τη ζωή και το έργο του Δημητρίου Γ. Καμπούρογλου.


Διαβάστε το άρθρο της Λαμπρινής Κουζέλη στην ενότητα Βιβλία και Ιδέες της εφημερίδας Το Βήμα
(11/11/2012) εδώ

Η ΔΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Με την ευκαιρία της εκατονταετίας από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης παρουσιάζει την έκθεση:

Η ΔΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
ο αιώνας που διαμόρφωσε τη Θεσσαλονίκη του 1912

στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ
(Βίλα Καπαντζή, Βασιλίσσης Όλγας 108)
Εγκαίνια: Τρίτη 25 Σεπτεμβρίου 2012, ώρα 20.00

Εικόνα αρ. 1*

Πρόκειται για μια έκθεση βασισμένη στις συλλογές καρτ ποστάλ του Άγγελου Παπαϊωάννου και του Ελληνικού Λογοτεχνικού & Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ), η οποία υφαίνεται πάνω στο διεθνές ιστορικό πλαίσιο του 19ου αιώνα. Στην έκθεση επίσης παρουσιάζεται μια άγνωστη φωτογραφία της Θεσσαλονίκης από τη συλλογή Δέλλιου –η παλιότερη, πιθανόν, φωτογραφία της πόλης– καθώς και ένα δρώμενο, εμπνευσμένο από τις ενδυμασίες των τελών 19ου – αρχών 20ού αιώνα, που θα επαναλαμβάνεται κάθε Τετάρτη. Ο τίτλος Η ΔΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ οφείλεται στο ομότιτλο βιβλίο της Έλλης Σκοπετέα.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Ιωάννης Στεφανίδης
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ: Γιάννης Επαμεινώνδας

Εικόνα αρ. 2*

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 18 Νοεμβρίου 2012 και θα λειτουργεί με το εξής ωράριο: Τρίτη 9:00-16:00, Τετάρτη & Πέμπτη 14:00-21:00, Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή 10:00-18:00 (Δευτέρα κλειστά), με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Για ομαδικές επισκέψεις παρακαλούμε να προηγείται συνεννόηση με το ΜΙΕΤ, τηλ. 2310 295.170-1.

ΤΟ ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Στη Θεσσαλονίκη του 1912 συνυπάρχουν ο παλιός και ο νέος κόσμος. Στη διάρκεια του αιώνα που προηγήθηκε, αναμετρήθηκαν η παράδοση και η νεωτερικότητα. Στην έκθεση του ΜΙΕΤ αυτοί οι δύο κόσμοι αντιπροσωπεύονται σχηματικά από τις δύο εβραίες γυναίκες: τη μάνα με την παραδοσιακή της ενδυμασία και την κόρη ντυμένη με την ευρωπαϊκή μόδα, να βαδίζουν πλάι-πλάι. Ο τίτλος της έκθεσης Η ΔΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ, δανεισμένος από το ομότιτλο βιβλίο της Έλλης Σκοπετέα, υπονοεί πως η Θεσσαλονίκη γίνεται στις αρχές του εικοστού αιώνα η πιο «δυτική» από τις πόλεις του Λεβάντε και πως, ταυτόχρονα, ο ανατολίτικος τρόπος ζωής χάνει οριστικά τη μάχη απέναντι στον εκδυτικισμό.

Εικόνα αρ. 3*

Η στερεότυπη εικόνα του «οπισθοδρομικού» που δημιούργησαν οι Έλληνες του 1821 για τον Τούρκο οφειλόταν εν πολλοίς στην άθλια κατάσταση που επικρατούσε στα εδάφη που διαφέντευαν οι Οθωμανοί κατά τον 18ο αιώνα -πάντα σε σύγκριση με όσα συνέβαιναν στην Ευρώπη. Ωστόσο, μέσα στα 80 και πλέον χρόνια που μεσολαβούν από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους έως την απελευθέρωση της Μακεδονίας, η Θεσσαλονίκη θα γνωρίσει μια εντελώς διαφορετική Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Στη διάρκεια βασιλείας των τελευταίων σουλτάνων επιχειρήθηκε ο εκσυγχρονισμός της κοινωνίας και του κράτους ώστε να μπορέσει η χώρα να λογισθεί ως ισότιμη εταίρος των Δυτικών. Η Θεσσαλονίκη –στην οποία πολλά από τα μέτρα και τις «επαναστάσεις» εφαρμόσθηκαν για πρώτη φορά– είχε έναν πολυεθνοτικό πληθυσμό (Εβραίους, Τούρκους, Έλληνες, Λεβαντίνους) κι έναν προοδευτικό χαρακτήρα: υπόβαθρο που διευκόλυνε τους πειραματισμούς σε αντίθεση με την πιο συντηρητική, σουλτανική Κωνσταντινούπολη. Πολλές από τις αλλαγές που βίωσε η πόλη υπό ελληνική διοίκηση μέσα στον εικοστό αιώνα είχαν στην ουσία ξεκινήσει από τα μέσα του δέκατου ένατου, υπό οθωμανική κυριαρχία. Η Θεσσαλονίκη έμπαινε, έστω και καθυστερημένα, στον αστερισμό της νεωτερικής εποχής και μετασχηματιζόταν στη γνωστή –κοσμοπολίτικη για τους γηγενείς, εξωτική για τους Ευρωπαίους– πόλη της Belle Epoque, «εκσυγχρονίζοντας» οριστικά τον χαρακτήρα της σε όλα τα επίπεδα: από τη ριζική αλλαγή του αστικού ιστού μέχρι την οικονομία, το εμπόριο, τα ήθη· μέσα στον 20ό αιώνα, με τα προσφυγικά ρεύματα των πολέμων, την Ανταλλαγή και το Ολοκαύτωμα θα επερχόταν η ολοσχερής ανατροπή και της πληθυσμιακής της σύστασης. Η Θεσσαλονίκη είναι σήμερα μια εντελώς διαφορετική πόλη από εκείνη του 1912 ή του 1812.

Εικόνα αρ. 4*

Στην έκθεση προβάλλεται αυτή η μεταλλασσόμενη Θεσσαλονίκη του 19ου αιώνα με φόντο τον ιστορικό περίγυρο της Ευρώπης και του κόσμου. Το παραμύθι της πόλης αντιπαραβάλλεται και συγκρίνεται με ό,τι αντίστοιχο συνέβαινε στην Εσπερία την ίδια εποχή.

Η έκθεση πραγματώνεται χάρη στη γενναιόδωρη προσφορά του Άγγελου Παπαϊωάννου και στηρίζεται στην τεκμηρίωση του ίδιου καθώς και στα έργα των: Μερόπης Αναστασιάδου, Έλλης Γκαλά-Γεωργιλά, Βασίλη Γούναρη, Κώστα Δημητριάδη, Αλέκας Καραδήμου-Γερόλυμπου, Βασίλη Κολώνα, Μαρκ Μαζάουερ και Γιάννη Μέγα. Η μεγάλη φωτογραφία της προ του 1870 Θεσσαλονίκης παρουσιάζεται με την ευγενική άδεια του Γιώργου Δέλλιου.

Εικόνα αρ. 5*

«Χαριέστατες, εράσμιες, θελκτικές» - το δρώμενο της Τετάρτης

Mια γυναίκα αλλάζει πρόσωπα, όπως και η πόλη. Αλλάζοντας συνέχεια ρούχα, μιλώντας διαφορετικές γλώσσες και ακροβατώντας ανάμεσα σε ποικίλες παραδόσεις, μια ερμηνεύτρια μεταμορφώνεται διαδοχικά σε ελληνίδα αστή, μουσουλμάνα στο χαρέμι, ηλικιωμένη εβραία, σύζυγο ενός ντονμέ, φτωχή πλύστρα, γαλλίδα αρτίστα, τραγουδίστρια σε καφέ-αμάν. Τα απτά εργαλεία που βοηθούν τις μεταμορφώσεις της, δηλαδή τα κοστούμια της, οργανώνονται σε μια τρισδιάστατη σύνθεση-γλυπτό που αποτελεί το ορατό ίχνος της θεατρικής δράσης στον εκθεσιακό χώρο. Η ιδέα προέκυψε ύστερα από μελέτη των αρχείων Α. Παπαϊωάννου και ΕΛΙΑ και έχει στόχο, ζωντανεύοντας την αίσθηση που αναδύουν οι φωτογραφίες, να συμπληρώσει και να ενισχύσει το υλικό της έκθεσης. Τόσο η εγκατάσταση όσο και η θεατρική δράση επιχειρούν να αποτυπώσουν τις ετερόκλητες ψηφίδες αυτού του ιδιαίτερου μωσαϊκού που είναι η Θεσσαλονίκη το 1912.

ΙΔΕΑ-ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Όλγα Χατζηιακώβου
ΕΡΜΗΝΕΙΑ-ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Μαρίτα Τσαλκιτζόγλου
ΑΦΗΓΗΣΗ: Δημήτρης Ναζίρης
ΗΧΗΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ-ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Βασίλης Τζαφέρης
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΟΣΤΟΥΜΙΩΝ: Παρασκευή Ορφανίδου

Εικόνα αρ. 6*

*Ακολουθεί περιγραφή των εικόνων

Εικόνα αρ. 1: Στη Θεσσαλονίκη του 1912 συνυπάρχουν ο παλιός και ο νέος κόσμος. Στη διάρκεια του αιώνα που προηγήθηκε, αναμετρήθηκαν η παράδοση και η νεωτερικότητα. Στην έκθεση του ΜΙΕΤ αυτοί οι δύο κόσμοι αντιπροσωπεύονται σχηματικά από τις δύο εβραίες γυναίκες: τη μάνα με την παραδοσιακή της ενδυμασία και την κόρη ντυμένη με την ευρωπαϊκή μόδα, να βαδίζουν πλάι-πλάι. Ο τίτλος της έκθεσης Η ΔΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ, ο οποίος φέρνει στο νου το ομότιτλο βιβλίο της Έλλης Σκοπετέα, υπονοεί πως η Θεσσαλονίκη γίνεται στις αρχές του εικοστού αιώνα η πιο «δυτική» από τις πόλεις του Λεβάντε και πως ταυτόχρονα ο ανατολίτικος τρόπος ζωής χάνει οριστικά τη μάχη απέναντι στον εκδυτικισμό.

Εικόνα αρ. 2: Η πλατεία Un Kapanı (Ουν Καπαν΄ - των Αλεύρων) στη συνοικία Fındık (περιοχή της σημερινής πλατείας Άθωνος). Διακρίνονται τα βόρεια τείχη και το Επταπύργιο, ο τρούλος του Αγίου Νικολάου Τρανού και οι μιναρέδες των τριών τζαμιών: Βıyıklı Süleyman Ağa που βρισκόταν δίπλα στο Μπέη Χαμάμ (Λουτρά Παράδεισος – κέντρο), Eski Cuma (Αχειροποίητος – δεξιά) και Ali Paşa Mescid (αριστερά).

Η εβραϊκή συνοικία Fındık τοποθετείται δίπλα στην «αγορά» της πόλης, ενώ πολύ κοντά της βρισκόταν η πλατεία της Αρχιραβινίας (πνευματικού κέντρου της εβραϊκής κοινότητας) με την σημαντικότατη συναγωγή Talmud Tora. Εδώ βρισκόταν και το μεγάλο πολυκατάστημα Bonmarché του Μεχμέτ Καπαντζή.

Στις αρχές του 20ού αιώνα το Un Kapanı διατηρούσε την ονομασία «των Αλεύρων». Η μεσαιωνική οργάνωση –που προέβλεπε την αυστηρή χωροθέτηση κάθε εμπορικής δραστηριότητας σε χωριστούς δρόμους ή πλατείες– είχε προ πολλού ατονήσει και η πλατεία ήδη στέγαζε μια ποικιλία μαγαζιών. Όπως και στο αντίστοιχο Un Kapanı της Κωνσταντινούπολης –την αγορά όπου ξεφορτώνονταν και πωλούνταν τα σιτηρά προερχόμενα και από τη Μακεδονία– η συγκεκριμένη δραστηριότητα είχε σβήσει και παρέμενε μόνο το όνομα.

Από αυτή την πλατεία προέρχεται η ονομασία «Καπάνι» που χρησιμοποιείται σήμερα για όλες τις παλιές αγορές της Θεσσαλονίκης.

Εικόνα αρ. 3: Η οδός Kapanaca, η παλιά –πριν από τη διάνοιξη και ευθυγράμμισή της– Τσιμισκή, στρωμένη με χώμα όπου ρέουν ελεύθερα τα όμβρια, με διώροφα σπίτια, δεν θυμίζει σε τίποτε τον σημερινό εμπορικό δρόμο. Ο εκδότης της καρτποστάλ, J.S. Varsano, έχει προσθέσει τη διαφήμισή του πάνω στο αρνητικό της φωτογραφίας – τεχνική προσφιλής στις αρχές του 20ού αιώνα με την οποία προσέθεταν στοιχεία και «παραποιούσαν» την αλήθεια κατά το δοκούν.

Εικόνα αρ. 4: Άλλη μια σκηνή συνύπαρξης της Ανατολής με τη Δύση. Μπροστά από το πολυτελές ξενοδοχείο Όλυμπος Παλλάς του Αχμέτ Καπαντζή, στη γωνία της παραλιακής λεωφόρου με την πλατεία Ολύμπου (μετέπειτα Ελευθερίας), ένας μουσουλμάνος και οι δυο βοηθοί του «σαλαγούν» με ραβδιά ένα κοπάδι γαλοπούλες καθ’ οδόν προς την αγορά. Η σκηνή δεν φαίνεται να εντυπωσιάζει κανέναν από τους διαβάτες, αφού η συνύπαρξη ζώων και ανθρώπων μέσα στην πόλη παρέμεινε συνηθισμένο φαινόμενο για δεκαετίες.

Εικόνα αρ. 5: Δεσπόζουσα θέση στις συλλογές των εκδοτών καρτποστάλ κατέχουν οι απεικονίσεις των διάφορων επαγγελμάτων. Εστιάζουν, όπως είναι αναμενόμενο, στις «παραδοσιακές» δουλειές του Λεβάντε, που προκαλούν το ενδιαφέρον των δυτικών με τον εξωτισμό και τον φολκλορικό τους αέρα. Οι περισσότερες από αυτές είναι φωτογραφίες στούντιο, όπου οι άνθρωποι έχουν ποζάρει μπροστά σε ζωγραφισμένα σκηνικά που συνήθως απεικονίζουν φανταστικά τοπία. Αυτά τα διέθεταν οι φωτογράφοι στα στούντιό τους, αλλά και πλανόδιοι φωτογράφοι τα μετέφεραν όταν απαθανάτιζαν οικογένειες στα χωριά. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις φωτογράφισης ζωντανών σκηνών στο δρόμο.

Ο χαμάλης (hamal) είναι από τα επαγγέλματα που στελεχώνονταν κατεξοχήν από φτωχούς Εβραίους. Δεν είναι υπερβολικό να ειπωθεί πως ο χαμάλης ήταν η δύναμη που «κινούσε» το εμπόριο, καθώς χρησιμοποιούνταν για μεταφορά κάθε είδους εμπορευμάτων από και προς το λιμάνι, τις αποθήκες του χονδρεμπορίου, τα καταστήματα λιανικής, τις μετακομίσεις. Ένα αυτοσχέδιο μαλακό «σαμάρι» μεσολαβούσε ανάμεσα στο φορτίο και την πλάτη του αχθοφόρου, που πολλές φορές φορτωνόταν και ξεφορτωνόταν σαν πραγματικό υποζύγιο.

Εικόνα αρ. 6: Η δυτική πλευρά της Πλατείας Ελευθερίας ολοκληρώθηκε το 1911 με την ανέγερση δύο νέων ξενοδοχείων με εξεζητημένη εκλεκτιστική αρχιτεκτονική˙ το νέο «Ρουαγιάλ» (κέντρο) και το «Ρώμη» του Αχμέτ Καπαντζή (δεξιά). Στο ισόγειο του δεύτερου κτιρίου οι αδελφοί Φλόκα θα εγκαταστήσουν το καφέ τους που θα γίνει αργότερα διεθνώς διάσημο από τους στρατιώτες του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Στον πρώτο όροφο θα λειτουργήσει το εστιατόριο «Bastasini» και στους δύο άλλους ορόφους, το ξενοδοχείο. Αριστερά, στη γωνία με την προκυμαία, το παλιό ξενοδοχείο «Όλυμπος», επίσης του Αχμέτ Καπαντζή. Τα «τραπεζάκια έξω» ευνοούνται από το μεσογειακό κλίμα και είναι μια συνήθεια που κρατάει μέχρι και σήμερα.

INFO – έκθεσης Η ΔΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ 

ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ 

Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης
Βίλα Καπαντζή – Λεωφ. Βασιλίσσης Όλγας 108
Ταχ. Διεύθυνση: Τ.Θ. 50742, 54014 Θεσσαλονίκης 22

Η έκθεση θα εγκαινιασθεί την Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου 2012, στις 20:00

Διάρκεια
Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου έως Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2012

Ωράριο λειτουργίας
Τρίτη: 9.00-16.00 Τετάρτη & Πέμπτη: 14.00-21.00
Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή: 10.00-18.00
Δευτέρα: κλειστά

Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό

Πληροφορίες
τηλ. 2310 295 170-1 καθημερινές 9.00 – 14.30
2310 295 149 τις ώρες λειτουργίας της έκθεσης

ΟΑΣΘ
αν κινείστε προς το κέντρο: 3, 5, 6, 8, 33, 39 (στάση Ανάληψη)
αν κινείστε προς τα νοτιοανατολικά: 5, 6, 8, 33 (στάση Πέτρου Συνδίκα)