Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

ΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ
Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
Ημερολογιακά σημειώματα

Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2011
348 σελ., τιμή 18.00 €, έκπτωση 10%
Τελική τιμή 16.20 €

«Το μυαλό μου δεν σταμάτησε ποτές να "δουλεύει" και να παίρνει στροφές. Και το χέρι (–από κοντά) σημείωνε, στο όποιο χαρτί έβρισκε πρόχειρο μπροστά του, ό,τι δεν έπρεπε να ξεχαστεί, γιατί ήτανε σχετικό με την επαγγελματική μου απασχόληση. Κι όπως δηλ. Ο νους μου (–και όλη μου η ψυχή) ήτανε πάντα (–και πιο πολύ) για την αρχιτεκτονική, μαζί και για ό,τι άλλο μπορούσε να έχει κάποια σχέση μαζί της. Κι οπότε, όπου κι αν βρισκόμουνα, ακόμα και όταν σκαρφάλωνα σε κάποιο βουνό, ή όταν έκανα κάποιο μακροβούτι στη θάλασσα (–κι ας μοιάζει αυτή η δεύτερη περίπτωση κάπως παράξενη…), έπρεπε να έχω μαζί μου ένα σημειωματάριο και ένα μολύβι. Και που τα δύο αυτά "σύνεργα" τα έβαζα και στο προσκέφαλό μου όταν πήγαινα τις νύχτες για ύπνο. Γιατί τότες ήτανε, δα, που μου έρχονταν …οι εμπνεύσεις. Που να μην μπορεί να με πάρει ο ύπνος.

Κι όταν, ακόμα, κάποιες φορές ξύπναγα μέσα στα άγρια μεσάνυχτα με κάποιαν "ιδέα", που έπρεπε να τήνε καταγράψω, στα γρήγορα, μπας και τήνε χάσω και τήνε ξεχάσω, αν δεν την …ακινητοποιούσα στο χαρτί μου. Κάτι που με τον καιρό νόμισα πως θα μπορούσα να το αποφεύγω. Γιατί είχα πιστέψει πως ό,τι το αξιόλογο περάσει σε κάποια στιγμή από το νου, θα ξανάρθει κάποτες πάλι κι ας μην το έχω καταγράψει. Και που αυτό συμβαίνει, βέβαια, συχνά. Όμως, κάποιος μικρός διάβολος με έκανε να …αλλαξοπιστήσω. Και για να διερωτηθώ: –μετά από πόσον καιρό θα ξανάρθει ό,τι άφησα …να μου φύγει; Κι όταν πρόσεξα δηλ. πως καμιά φορά δεν ξανάρχεται η «ιδέα», η «σκέψη», ο «στοχασμός» που δεν σημειώθηκε, σε κάποιο χαρτί, τη στιγμή που πρόβαλε κάπως πηγαία και με τη δροσιά της κάποιας φρεσκάδας. Κι οπότε, η μόνη λύση ήτανε το σημειωματάριο και το μολύβι, …όπου κι αν θα βρισκόμουνα, ακόμα και εκεί που πήγαινα …για να μην κοιμηθώ, έτσι όπως με ταλανίζανε και κάποιες νυχτερινές οδοιπορίες...»

(απόσπασμα από το βιβλίο ΤΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ,

Εκδόσεις Άγρα, 1989, σελ. 71-76)

Ο Άρης Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Γερμανία στο Πολυτεχνείο του Μονάχου από το 1931 μέχρι και το 1936. Ήλθε έτσι σε άμεση επαφή με τις πιο σημαντικές αρχιτεκτονικές ιδέες εκείνης της εποχής, δηλαδή τις απόψεις του μοντέρνου κινήματος.

Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1936 και εργάζεται για μερικά χρόνια στην Πολεοδομική Υπηρεσία της πόλης των Αθηνών και μετά τον πόλεμο στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων. Η απασχόλησή του με τα μεγάλα προβλήματα της εποχής και η πεποίθησή του ότι η αρχιτεκτονική είναι ένα κοινωνικό λειτούργημα, τον οδηγεί στις θέσεις του προϊσταμένου του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας από το 1955 έως το 1957 και του προϊσταμένου της Τεχνικής Υπηρεσίας στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού από το 1957 έως το 1967.

Τα χρόνια αυτά σχεδιάζει και επιβλέπει την κατασκευή μιας σειράς εργατικών κατοικιών και ξενοδοχείων και είναι ο πρώτος αρχιτέκτονας στην Ελλάδα που εισάγει αποτελεσματικά και σε μεγάλη κλίμακα στα δημόσια έργα την έννοια της τυποποίησης στη σύνθεση και στην κατασκευή. Σχεδιάζει και υλοποιεί συγχρόνως αρκετά ιδιωτικά έργα.

Η αρχιτεκτονική του Άρη Κωνσταντινίδη χαρακτηρίζεται από την ορθολογική διάταξη της κάτοψης, την προσήλωση στην άνετη λειτουργικότητα των χώρων, την ένταξη στο φυσικό περιβάλλον, την υποδοχή των συγκεκριμένων κλιματολογικών συνθηκών, την κατασκευαστική αρτιότητα και την ανάδειξη της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του κάθε υλικού που χρησιμοποιείται στην κατασκευή. Έτσι καταφέρνει όχι μόνο να χτίζει "Δοχεία Ζωής" ( ο όρος είναι του ιδίου), αλλά και να διαμορφώσει μία σαφή αρχιτεκτονική γλώσσα με την οποία παίρνει θέση πάνω στα μεγάλα προβλήματα της εποχής του.

Το ενδιαφέρον του Άρη Κωνσταντινίδη για τη δημιουργία μιας σύγχρονης αρχιτεκτονικής που να βγαίνει από τις ανάγκες του τόπου του, τον οδηγεί στο να μελετήσει εκτεταμένα την ανώνυμη αρχιτεκτονική στην Ελλάδα και να δημοσιεύσει τρία βιβλία από το 1947 έως το 1953, όπου καταπιάνεται με συγκεκριμένα παραδείγματα ανώνυμης αρχιτεκτονικής.

Το 1975 δημοσιεύει ένα περιεκτικό βιβλίο για την ανώνυμη αρχιτεκτονική στην Ελλάδα που ονομάζει Στοιχεία Αυτογνωσίας - Για μιαν αληθινή αρχιτεκτονική. Εκεί φαίνεται πόσο ο Άρης Κωνσταντινίδης έχει εμπνευστεί από την αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου του και με ποιόν τρόπο αντλεί διδάγματα από το παρελθόν για μια σύγχρονη αρχιτεκτονική.

Με τα Θεόχτιστα, το τελευταίο του βιβλίο, ο αρχιτέκτονας έρχεται και πάλι να υπογραμμίσει την πίστη του, ότι η ανώνυμη αρχιτεκτονική, αλλά και το ίδιο το τοπίο της Ελλάδας αποτελούν τα θεμέλια πάνω στα οποία πρέπει και μπορεί να σταθεί μια σύγχρονη αρχιτεκτονική πράξη.

Ας τονισθεί εδώ, ότι ο Άρης Κωνσταντινίδης από τα πρώτα του κιόλας αρχιτεκτονικά βήματα έρχεται σε διαμετρική αντίθεση τόσο με μία τάση παρελθοντολογίας και μορφοκρατίας που κατέληγε συχνά σε σκηνογραφική μίμηση παλαιών μορφών όσο και με μία άλλη τάση πολλών αρχιτεκτόνων να αντιγράφουν μοντέρνα ευρωπαϊκά πρότυπα που είχαν κατασκευαστεί για τις ανάγκες άλλων τόπων.

Με το έργο του ο Άρης Κωνσταντινίδης δημιουργεί έναν μοναδικό, για τη χώρα του, αρχιτεκτονικό δρόμο που οδηγεί σε μία σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική, η οποία επειδή πατάει γερά στα σύγχρονα διδάγματα και τις ανάγκες της σημερινής εποχής ξέρει ταυτόχρονα να αφομοιώνει την ουσία και όχι τη μορφή της αρχιτεκτονικής παράδοσης του τόπου του.

του Δημήτρη Κωνσταντινίδη