Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΡΕΠΟΥΜΠΛΙΚΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ. ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

Ernst Cassirer

Η ιδέα του ρεπουμπλικανικού πολιτεύματος    

Διαφωτισμός

Σειρά: minima (αρ. 1)

Επιμέλεια σειράς: Διονύσης Καψάλης

Μετάφραση: Γιώργος Ανδρουλιδάκης, Γιώργος Ξηροπαΐδης

Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2013

77 σελ.

ISBN 978-960-250-578-6

Τιμή πανόδετου: 11,00 € / στο βιβλιοπωλείο μας 9,90 €

Το βιβλίο αυτό εγκαινιάζει μια νέα σειρά των εκδόσεων του ΜΙΕΤ με τον τίτλο minima. Η σειρά minima περιλαμβάνει σύντομα δοκίμια από το ευρύ θεματικό πεδίο των Επιστημών του Ανθρώπου. Φιλοδοξία της είναι να επαληθεύσει την ιδέα που ενέπνευσε τον σχεδιασμό της: το μικρό μέγεθος ενός κειμένου όχι μόνον δεν αποκλείει, αλλά μπορεί κάλλιστα να συμβαδίζει με την ξεχωριστή αξία του, το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του, τη σημασία του για τους μελετητές και για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.

Τα δύο μικρά δοκίμια που έχουν περιληφθεί σε αυτόν τον τόμο κατέχουν, παρά τη μικρή τους έκταση, ξεχωριστή θέση στο φιλοσοφικό έργο του Ερνστ Κασσίρερ. Το πρώτο δοκίμιο, το οποίο επιγράφεται Η ιδέα του ρεπουμπλικανικού πολιτεύματος, βασίζεται σε ομιλία που εκφώνησε ο Γερμανός στοχαστής στον εορτασμό της επετείου του Συντάγματος της Γερμανίας (11 Αυγούστου 1928). Προκειμένου να υπερασπιστεί το Σύνταγμα της Βαϊμάρης, ο Κασσίρερ επιχειρεί να καταδείξει ότι η ιδέα του ρεπουμπλικανικού πολιτεύματος όχι μόνον δεν είναι ξένη προς την όλη γερμανική ιστορία του πνεύματος, αλλά, απεναντίας, βλάστησε στο δικό της έδαφος και αναπτύχθηκε χάρη στα κατεξοχήν δικά της νάματα, τα νάματα της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας. Ερευνά έτσι τη γέννηση της ιδέας των αναπαλλοτρίωτων θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου στη σφαίρα της θεωρίας (Λάιμπνιτς, Βολφ, Καντ κ.ά.) και τον τρόπο με τον οποίο αυτή πέρασε στο πεδίο της πολιτικής πράξης. Παραλληλίζει επίσης την επανάσταση στον τρόπο σκέψης που έφερε ο Καντ στη φιλοσοφία με τη μεγάλη πολιτική ανατροπή της Γαλλικής Επανάστασης.

Το δεύτερο δοκίμιο, το οποίο φέρει τον τίτλο Διαφωτισμός, δημοσιεύτηκε το 1931 στον πέμπτο τόμο της περίφημης Εγκυκλοπαίδειας των Κοινωνικών Επιστημών. Εδώ ο Κασσίρερ παρουσιάζει συνοπτικά την ιστορική καταγωγή, την κυρίαρχη πνευματική τάση και την αποστολή της φιλοσοφίας του Διαφωτισμού. Σημειώνει ότι οι πνευματικές ρίζες του Διαφωτισμού απλώνονται στον 15ο και 16ο αιώνα, τους αιώνες της Αναγέννησης. Υπογραμμίζει ότι η ιδέα που αποτελούσε τη βάση όλων των τάσεων του Διαφωτισμού ήταν η πεποίθηση ότι ο ανθρώπινος νους είναι σε θέση, στηριζόμενος στις δικές του δυνάμεις και χωρίς προσφυγή σε υπερφυσική καθοδήγηση, να κατανοήσει το σύστημα του κόσμου. Αναλύει τη συμβολή του Διαφωτισμού στη θεμελίωση της πολιτικής και κοινωνικής θεωρίας, καθώς και την επίδραση που άσκησε στις «Διακηρύξεις των δικαιωμάτων» της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης. Τέλος, παρουσιάζει τα βασικά γνωρίσματα της θρησκευτικής φιλοσοφίας του Διαφωτισμού και τις προσπάθειές της να χειραφετήσει την ηθική από τον δεσποτισμό της θρησκευτικής μεταφυσικής.


Ο Ερνστ Κασσίρερ, εβραϊκής καταγωγής Γερμανός φιλόσοφος και ιστορικός των ιδεών, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε στις 28 Ιουλίου του 1874 στην πόλη Μπρέσλαου, η οποία σήμερα ανήκει στην Πολωνία. Αρχικά σπούδασε νομικά, αλλά σύντομα στράφηκε στη φιλοσοφία, στη θεωρία της λογοτεχνίας, στην ιστορία και στην ιστορία της τέχνης. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1899 στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ υπό την εποπτεία του Χέρμαν Κοέν, ιδρυτή της νεοκαντιανής σχολής του Μάρμπουργκ. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου από το 1906 μέχρι το 1919 και έπειτα ανέλαβε την έδρα της φιλοσοφίας στο νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, όπου από το 1929 μέχρι το 1930 διετέλεσε πρύτανης. Με την άνοδο του εθνικοσοσιαλισμού έφυγε από τη Γερμανία το 1933, πηγαίνοντας πρώτα στο κολέγιο All Souls της Οξφόρδης (1933-1935) και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο του Γκαίτεμποργκ της Σουηδίας (1935-1941). Τον Μάιο του 1941 ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, για να διδάξει στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Γέιλ. Μετά από τρία χρόνια παραμονής στο Γέιλ μετέβη στη Νέα Υόρκη για να συνεργαστεί με το Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Εκεί πέθανε στις 13 Απριλίου του 1945 ύστερα από αιφνίδιο καρδιακό επεισόδιο.