ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ

Maurizio Viroli
Εθνικιστές και πατριώτες

Σειρά: minima, αρ. 18
Μετάφραση, σχόλια: Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης
Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2020 (Δεκέμβριος)
Σελίδες: 142
Διαστάσεις: 11 x 18 εκ.
ISBN πανόδετου: 978-960-250-775-9
Τιμή: 12,00 € // στο βιβλιοπωλείο μας 10,80 €

Γιατί ο εθνικισμός είναι επικίνδυνος και πρέπει να καταπολεμηθεί με απολύτως ανυποχώρητο τρόπο; Γιατί δεν γεννιέται ως γλώσσα που εξυμνεί την ελευθερία, αλλά ως γλώσσα που εξυμνεί την πολιτισμική ή την εθνοτική ομοιογένεια: δεν διδάσκει τον σεβασμό στο ανθρώπινο πρόσωπο, αλλά δικαιολογεί την περιφρόνηση για όσους δεν ανήκουν στο δικό μας έθνος. Τα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν στο όνομα του εθνικισμού δεν ήταν σφάλματα, αλλά λογικές συνέπειες των αρχών αυτού του δόγματος. (σ. 108–109)

Στο διάβα των αιώνων, σε διάφορα διανοητικά και πολιτικά περιβάλλοντα, ο ρεπουμπλικανικός πατριωτισμός κατόρθωνε να ενθαρρύνει άνδρες και γυναίκες να δουλέψουν μαζί για να μετατρέψουν τις κοινότητές τους σε αγαθές ρεπούμπλικες, εντός των οποίων καθένας θα μπορούσε να ζήσει ως ελεύθερος πολίτης· ένωνε όσους ήθελαν να παλέψουν ενάντια στην κοινωνική και πολιτική ανισότητα· έδινε δύναμη στους αποκλεισμένους, που ζητούσαν την πλήρη αναγνώριση των κοινωνικών και των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Αν αντιμετωπιστεί όπως πρέπει, ο πατριωτισμός μπορεί να υποστηρίξει και σήμερα διαφορετικές μορφές αγώνα για χειραφέτηση και αναγνώριση. (σ. 113–114)

Είναι οι έννοιες «πατρίδα» και «έθνος» αντιδραστικές; Είναι το «έθνος» και η «πατρίδα» περιουσία των εθνικιστών και των «υπερπατριωτών»; Έχουν τρόπο οι κοινωνίες, οι δημοκρατικοί πολίτες και η Αριστερά να αντιπαρατεθούν αποτελεσματικά αφενός στη λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης και αφετέρου στον ολοένα ογκούμενο τυφλό εθνικισμό; Μπορούν ο Όρμπαν, ο Σαλβίνι, ο Τραμπ και οι ομοϊδεάτες τους να είναι οι νικηφόροι κάτοικοι του μέλλοντος της ανθρωπότητας;

Ο Μαουρίτσιο Βιρόλι, για να απαντήσει στα απολύτως επείγοντα αυτά ερωτήματα του σήμερα, στρέφεται στις πηγές, στην ιστορία και στη διαπάλη των ιδεών, από τον 18ο αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Επιστρέφει στις ρίζες για να κατανοήσει τον εθνικισμό (Χέρντερ) στην πολεμική του απέναντι αφενός στον κοσμοπολιτισμό (Βολταίρος, Λέσσινγκ, Γκαίτε) και αφετέρου στον ρεπουμπλικανικό πατριωτισμό, όπως αυτός διατυπώθηκε από τον Ρουσσώ, τη Γαλλική Επανάσταση (αλλά και τις ρεπουμπλικανικές αναγνώσεις του εθνικισμού από στοχαστές όπως ο Φίχτε), κυρίως όμως από τον Τζουζέππε Ματσίνι και την «καλύτερη παράδοση» του ιταλικού Risorgimento και την κληρονομιά του (ιταλική αντίσταση στον φασισμό). Για να κατανοήσει και να τεκμηριώσει ότι ο εθνικισμός είναι η απόλυτη διαστρέβλωση της φιλοπατρίας και ότι ο ρεπουμπλικανικός πατριωτισμός αποτελεί (ή καλύτερα: θα μπορούσε να αποτελέσει) την εγγύηση ενός πολιτικού συμβολαίου ελεύθερων και ισότιμων πολιτών.

(πηγή: ΜΙΕΤ)