ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1821-1919

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Ευάγγελου Λιβιεράτου, Χαρτογραφικές Περιπέτειες της Ελλάδας, 1821-1919, θα πραγματοποιηθεί στο βιβλιοπωλείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης στη Θεσσαλονίκη (Τσιμισκή 11) την Τρίτη 16 Φεβρουαρίου, ώρα 8.00 μ.μ.

Θα μιλήσουν ο ομότιμος καθηγητής της Νεότερης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Γιάννης Χασιώτης, ο καθηγητής της Διπλωματικής Ιστορίας του Τμήματος Νομικής του ΑΠΘ Γιάννης Στεφανίδης και ο Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Γιώργος Τόλιας, ιστορικός της χαρτογραφίας, με παρέμβαση του συγγραφέα.

Το βιβλίο εκδόθηκε πρόσφατα από το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, είναι μεγάλου σχήματος με 289 σελίδες, με πλήθος εικόνων και χαρτών κυρίως από το φωτογραφικό και χαρτογραφικό αρχείο του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, κατά το μεγαλύτερο μέρος ανέκδοτων μέχρι σήμερα.

Ο συγγραφέας σημειώνει σχετικά με το βιβλίο του ότι προσπαθεί να εξηγήσει το ιστορικό παράδοξο της αδυναμίας του νεοελληνικού κράτους να αναπτύξει μια πολιτική συγκρότησης ενός δημόσιου, βιώσιμου, εγγυημένου, διαφανούς και πάντα ενημερωμένου συστήματος χαρτογράφησης. Μια πολιτική που θα στόχευε στη γνώση του γεωχώρου της επικράτειας και στη γεωεποπτική αυτάρκεια του κρατικού μηχανισμού.

Και συνεχίζει: «Αντίθετα, το πρόβλημα της ανυπαρξίας πολιτικής χαρτογραφήσεων για την καταγραφή και τεκμηρίωση του γεωχώρου, μέσω της αποτύπωσης και της απεικόνισής του, εξακολουθεί να καταταλαιπωρεί μέχρι σήμερα το κράτος και την κοινωνία χωρίς να γίνεται ακόμη κατανοητό στις ουσιαστικές πολύπτυχες διαστάσεις του από τους κυβερνώντες και το πολιτικό σύστημα, αλλά ίσως ευρύτερα.

[...] Η αφήγηση εμπλέκει, ανάμεσα σε πολλά άλλα, τους επαναστατημένους Έλληνες του ’21 και τις ηγεσίες τους, τη διαπάλη για τη διανομή των εθνικών γαιών, τα βαθιά εμπεδωμένα οθωμανικά ήθη περί τις γαίες, τους Γάλλους χαρτογράφους, τον Καποδίστρια, τις αντιδικίες των Βαυαρών για την πολιτική της γης, τον Κωλέττη, τους ανερχόμενους στρατιωτικούς μηχανισμούς, τον Κουμουνδούρο, τους ανταγωνισμούς της πολιτικής και στρατιωτικής τεχνικής εκπαίδευσης, τους γερμανούς χαρτογράφους, τη χαρτογραφία του ελληνικού ζωτικού χώρου, των Παπαρρηγόπουλο, τον Τρικούπη, την κυρίαρχη επιρροή των αυστριακών χαρτογράφων, κυρίως μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας, τη χαρτογραφική πτυχή της Εθνικής Εταιρείας, τη μορφή ενός σημαντικού αξιωματικού του Κωνσταντίνου Νίδερ (σε ανέκδοτη χειρόγραφη έκθεση του οποίου οφείλεται η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου), τον οραματικό, για μια πολιτική χαρτογράφηση της χώρας, Κωνσταντίνο Καρούσο, το χαρτογραφικό φιάσκο του 1897, τη μετέπειτα αναδιοργάνωση και την τελική απόλυτη στρατιωτική επικυριαρχία στα χαρτογραφικά μετά το 1909 και μέχρι τους βαλκανικούς αγώνες και τη χαρτογραφική χειραφέτηση του ελληνικού στρατού στα τέλη της β΄ δεκαετίας του 20ού αιώνα».

Στο βιβλίο πραγματεύονται απαντήσεις σχετικά με τη σχέση που μπορεί να έχει η περιπετειώδης και τελικά άγονη διαχρονική ιστορία της χωρικής απεικόνισης του νεοελληνικού κράτους, ή με άλλα λόγια της κρατικής χαρτογραφίας, με επίκαιρα σοβαρά ζητήματα της ελληνικής δημόσιας ζωής (προστασία δασικού πλούτου, εθνικό κτηματολόγιο, μοναστηριακές κτηματικές υποθέσεις κ.ά.), αλλά και αναφορικά με το χρόνιο πρόβλημα της απεικονιστικής τεκμηρίωσης του χώρου της ελληνικής επικράτειας ―χαρτογραφίας― από το νεοελληνικό κράτος, που δεσμεύουν αρνητικά τη χώρα, με τον έναν ή άλλο τρόπο.

Ο συγγραφέας σχολιάζει για το βιβλίο του: «Η αφήγηση αναδεικνύει τις περιπέτειες του μάλλον άγνωστου μέχρι σήμερα και υποβαθμισμένου από την κλασική ιστοριογραφία χαρτογραφικού προβλήματος της χώρας, ως θεμελιακό στοιχείο της διαχρονικής αδυναμίας του κράτους και των θεσμών του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των σχέσεών του με τους πολίτες στα θέματα της γης και του περιβάλλοντός της. Αναδεικνύεται η διαπίστωση ότι η έλλειψη μιας χαρτογραφικά τεκμηριωμένης και δημόσια εγγυημένης γνώσης του γεωχώρου της ελεύθερης ελληνικής επικράτειας (από τα μικρά της όρια του 1830 μέχρι τα μεγαλύτερα του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα και τα ακόμη μεγαλύτερα των αρχών του 20ού), ως προαπαιτούμενη κρατική υποδομή για μια μεγάλη και σοβαρή πολιτική γης, όπως συνέβη πολύ νωρίτερα παντού στην Ευρώπη, ήταν πάντα μια μαύρη τρύπα για τη χώρα, που απέτρεπε την ομαλή εξέλιξη στην ανάπτυξή της.

Προκύπτει ότι εάν η χώρα είχε αποκτήσει έγκαιρα μια τέτοια πολιτική χαρτογράφησης, δηλαδή μια πολιτική συστηματικής αποτύπωσης και απεικόνισης του γεωχώρου, η ευρύτερη κουλτούρα της εθνικής χαρτογράφησης θα λειτουργούσε ως σημαντικό εργαλείο όχι μόνο στον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των λειτουργιών και της αποδοτικότητας του κράτους, σε σχέση με τα τόσο σοβαρά ζητήματα των γαιών, αλλά και ως μια ευρύτερη παρέμβαση, ανάμεσα σε άλλα, και στην πολλαπλά ευεργετική γεωγραφική διαπαιδαγώγηση των νεοελλήνων».

Ο Ευάγγελος Λιβιεράτος είναι από το 1979 καθηγητής της ανωτέρας γεωδαισίας και χαρτογραφίας στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Συνεργάστηκε με ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Σουηδία, τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Ιταλία, και είναι σήμερα πρόεδρος της επιτροπής της Διεθνούς Χαρτογραφικής Ένωσης (ICA) για τις ψηφιακές τεχνολογίες στη χαρτογραφική κληρονομιά και εκδότης του διεθνούς διαδικτυακού περιοδικού e-Perimetron για τις επιστήμες και τεχνολογίες τις σχετιζόμενες με την ιστορία της χαρτογραφίας και των χαρτών (www.e-perimetron.org).

Πρόσφατα άλλα βιβλία του: 25 Αιώνες χαρτογραφίας και χαρτών. Μια περιήγηση από τους Ίωνες στον Πτολεμαίο και τον Ρήγα (εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, 2007), Ένα ταξίδι στην κυριαρχία των χαρτών. Ιστορίες για την απεικόνιση της διεύρυνσης του κόσμου (εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, 2007), Cyprus on historic maps. Placement, shape and orientation from a digital point of view (ΠΙΤΚ, Λευκωσία, 2008), Άγιον Όρος και Κύπρος στον χάρτη της Ελλάδας του Άνθιμου Γαζή 1800 (Αγιορειτική Βιβλιοθήκη, Α.Ο., 2009).