ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Λάμπρος Λιάβας

Το ελληνικό τραγούδι

από το 1821 έως τη δεκαετία του 1950

Αθήνα, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος 2009

Με τη συνεργασία του Ελληνικού Λογοτεχνικού

και Ιστορικού Αρχείου, 373 σελ., τιμή 73.15 €

Έκπτωση 10%, τελική τιμή 65.85 €

Το βιβλίο αυτό αποτελεί καρπό πολύχρονης έρευνας του εθνομουσικολόγου Λάμπρου Λιάβα για την ιστορική και λειτουργική εξέλιξη του ελληνικού τραγουδιού από την Επανάσταση του 1821 έως και τη δεκαετία του 1950. Ο συγγραφέας καταγράφει την πορεία του ελληνικού τραγουδιού σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα και τις κοινωνικές συνθήκες κάθε εποχής. Ανατρέχοντας σε αρχειακές πηγές και αξιοποιώντας ένα πλούσιο εικονογραφικό υλικό που προέρχεται από το Ε.Λ.Ι.Α. καθώς και από άλλα ιδιωτικά και δημόσια αρχεία, αναδεικνύει τα επιμέρους μουσικά είδη και τους δημιουργούς τους και μας ταξιδεύει με λόγο μεστό και τεκμηριωμένο στα μουσικά μονοπάτια της νεώτερης ελληνικής ιστορίας.

Ταξίδι στο ελληνικό τραγούδι ως το 1950

Γιώτα Συκκά

Στήλη: Πολιτισμός, σελ. 15

Καθημερινή, 9.2.2010

Ο Λάμπρος Λιάβας αξιοποίησε το υλικό των αρχείων του ΕΛΙΑ σε μια εκδοση με αφετηρία το 1821

«Η σχέση του Ελληνα με το τραγούδι, τον στίχο, τη μουσική, την ερμηνεία, πάντα ήταν ιδιαίτερη. Σε αυτό κατέφευγε τις δύσκολες στιγμές, αλλά και εκείνες της χαράς, της λύπης στον κύκλο της ζωής του.

Αυτούς τους κύκλους παράλληλα με εκείνους της ιστορίας της Ελλάδας, παρουσιάζει η έκδοση Το ελληνικό τραγούδι, από το 1821 έως τη δεκαετία του 1950 του Λάμπρου Λιάβα.

Παρτιτούρες από δημοφιλή τραγούδια του Αττίκ, σε εκδόσεις του ίδιου, από την περίοδο 1928-1929 όταν εμφανιζόταν στα βαριετέ του Ζαππείου και του Φαλήρου

Ένα συναρπαστικό ταξίδι στη διαδρομή και τον ρόλο του ελληνικού τραγουδιού από την επανάσταση του 1821 έως το 1950 που ξεκινάει μια νέα εποχή, η οποία θα αποτελέσει μελέτη άλλης έκδοσης.

Η ιδέα ήταν του Μάνου Χαριτάτου, προέδρου του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, προκειμένου να αξιοποιηθεί όλο το πολύτιμο υλικό του ΕΛΙΑ και βρήκε ανταπόκριση στον τότε διοικητή της Εμπορικής Τράπεζας Γιώργο Προβόπουλο και το Δ.Σ. Ετσι ξεκίνησε το μουσικό ταξίδι που βρήκε συμπαραστάτες στην παραγωγή, το ζεύγος Καπόν.

Καλό σου ταξείδι, από τις μεγαλύτερες μεταπολεμικές επιτυχίες
του Κώστα Γιαννίδη, με τη Σοφία Βέμπο
στο απόγειο της καριέρας της, 1947

Ο συγγραφέας ξεκινάει από την περίοδο της τουρκοκρατίας και τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα όπου το ελληνικό τραγούδι ταυτίζεται κυρίως με το δημοτικό. Βασικό χαρακτηριστικό του η συλλογικότητα, η προφορική δημιουργία και αναμετάδοση, η επανεπεξεργασία. Ο ρόλος που έπαιζε αποτυπώνεται σ’ ένα απ’ τα αποσπάσματα από τα Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη: φάγαμεν ψωμί, τραγουδήσαμεν κ’ εγλεντήσαμεν.

Με την άφιξη του Οθωνα στην Αθήνα είχαμε τις πρώτες μουσικές εσπερίδες σε σπίτια ξένων και νεόκτιστα πλουσίων Ελλήνων, ενώ με τα χρόνια ως επισφράγισμα κάθε ανακτορικής εσπερίδας καθιερώνεται ο γραφικός καλαματιανός. Εποχή που οι ευρωπαϊκοί χοροί σκανδάλιζαν τους Αθηναίους που θεωρούσαν ανυπόφορο το ανακάτωμα ανδρών και γυναικών και ιδίως το αγκάλιασμα στον χορό. Κάποιοι βέβαια διδάσκονταν σε σχολές πολωνέζα, βαλς, φρανσέζ και καντρίλιες.

Η Ρόζα Εσκενάζι, με τον Λάμπρο Λεονταρίδη στη λύρα
και άλλους Μικρασιάτες μουσικούς, 1936. Αρχείο Ν. Ε. Τόλη

Οι επτανησιακές επιρροές και το πρώτο ελληνικό κουιντέτο (1855) ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο που συνδέεται με την ενθρόνιση του Γεωργίου Α΄ και την ενσωμάτωση των Επτανήσων, ενώ λίγο αργότερα ο Αλέξανδρος Κατακουζηνός, άσκησε ιδιαίτερη επιρροή στα μουσικά πράγματα ανοίγοντας τον κύκλο συζητήσεων και αντεγκλήσεων για το βυζαντινό ζήτημα.

Η περίοδος της ακμής του αθηναϊκού τραγουδιού συνδέεται με την ενσωμάτωση των νησιών του Ιονίου στο ελληνικό κράτος, ενώ στον αντίποδα, η αθηναϊκή επιθεώρηση βρήκε ανταπόκριση στις λαϊκές μάζες.

Ο εθνομουσικολόγος Λ. Λιάβας στέκεται και στα τραγούδια του πολέμου, εκείνα του θεάτρου σκιών, το ελαφρύ τραγούδι, τον ναό της τέχνης του Αττίκ, τους: Xρήστο Χαιρόπουλο, Κώστα Γιαννίδη, Μιχάλη Σουγιούλ, τη σχολή της Σμύρνης, τους ρεμπέτες, τη λογοκρισία της δικτατορίας του Μεταξά που πήγε πίσω το τραγούδι.

Βασίλης Τσιτσάνης – Μαρίκα Νίνου. Αρχές δεκαετίας 1950

Στην Αμερική όμως το ελληνικό τραγούδι άνθησε στη ζωή της ομογένειας, ενώ στην Ελλάδα από την Κατοχή ώς τον Εμφύλιο δημιουργεί άλλες βάσεις. Η έκδοση σταματάει με τον τελευταίο Μέγα Ανατολικό, όπως χαρακτηρίζει ο Λ. Λιάβας τον Στέλιο Καζαντζίδη, την περίοδο που δύουν οι δίσκοι των 78 στροφών και γεννιέται μια καινούργια σημαντική εποχή».